O'zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Jadval
Qadriyatlar tuzilmasi
Umuminsoniy
Mintaqaviy 
Milliy 
Ma’naviy-ma’rifiy 
Moddiy 
Xalq ijodi
An’analar 
Musiqa va 
teatr san’ati
Xalq hunarmand-
chiligi
Tasviriy va 
amaliy san’at
Tarixiy obidalar
Mustaqillik 
Mehmon-do‘stlik 
Doston 
Qurbon hayiti
Ashula 
Pichoqchilik 
Loyihalash 
Qal’a 
Do‘stlik 
Sahovatlilik 
Rivoyat 
Ro‘za hayiti
Raqs 
Ko‘nchilik 
Grafika 
Machit 
Vatanparvarlik 
Bolajonlik 
Ertak 
Beshik to‘yi
Doirachi 
Kosibchilik 
Xattotlik 
Madrasa 
Hamkorlik 
Hamjihat-lilik 
Askiya 
Sunnat to‘yi
Karnaychi 
Mahsido‘zlik 
Haykal-
taroshlik
Maqbara 
Insonpar-varlik 
Mehr-muhabbat-lilik 
Ruboiy 
Hovli to‘yi
Masxaraboz 
Anjom-sozlik 
CHizma tasvir
Minora 
Erksevarlik 
Qarindosh urug‘chilik
G‘azal 
Navro‘z 
Dor o‘yini
Temirchilik
Rang tasvir
Ark 
Ma’naviy 
kamolot
Kattalarga hurmat
Matal 
Xotira 
Qo‘g‘irchoq 
o‘yini
Naqqoshlik 
Ganch-korlik
Arxeologik 
topilma
Ijtimoiy kamolot
Kichiklarga izzat
Topishmoq 
Hashar 
Taqlidchi 
Kulolchilik 
Me’mor-chilik
Rasadxona

---

ommaning ijtimoiy mehnat tajribasi jarayonida shakllanib, tobora takomillashtirilib boradigan san’atdir. 
Xalq   ijodida   mehnat   faoliyati,   ijtimoiy-milliy   hayoti,   turmush   tarzi,   tabiat   to‘g‘risidagi   tushunchalari, 
madaniyati, e’tiqodi, orzu-istaklari, his-tuyg‘ulari hamda tafakkurining boy olami, baxtli va adolatli zamon 
haqidagi o‘ylari o‘z ifodasini topadi. Olim M.Imomnazarov fikricha, “... barcha ma’naviy boylikni xalq  
yaratadi. Ammo, Evropa ilmida mumtoz (klassik) san’at va xalq ijodi (folklor) ni farqlash udum bo‘lgan. ... 
xalq   ijodi   namunalari   odatda   turli   toifalar   did-farosatini   charxlashga,   ularning   ma’naviy   kamolotini 
yuksaltirishga,   ularda   nazokat,   nafosat   tuyg‘ularini   tarbiyalashga   xizmat   qiladi,   dunyoni   uyg‘un   idrok 
etishga yordam beradi”
7
 .
Dostonlar – SHarq adabiyotiga mansub lirik, epik zamindagi ko‘p qismli poetik asarlar bo‘lib, 
xalq   hayotining   ma’lum   tarixiy   taraqqiyot   davri   uchun   muhim   hisoblangan   mavzularga   bag‘ishlanadi. 
Uning matni she’riy yoki ertakka o‘xshash ko‘rinishlarda bo‘lib, baxshilar, hofizlar, oqinlar tomonidan 
qayta ishlanishi va kuylanishi natijasida yildan-yilga sayqallanib boradi.
Dostonlarda voqea-hodisalar, qahramonlar xatti-harakatlari, xulq-atvorlari bo‘rttirib ko‘rsatiladi, 
mubolag‘a va turli-tuman qilib (metafora va boshqalarda) tasvirlanadi.
O‘zbek xalq dostonlaridan "Alpomish", "Go‘ro‘g‘li", "Avazxon", "Hasanxon", "Kuntug‘mish", 
"Oshiq G‘arib va SHohsanam", "YUnus pari", "Rustamxon" va boshqalar halqning o‘lmas qadriyatlariga 
aylangan hamda jahon madaniyati safidan muhim o‘rin egallagan.
Xalq dostonlari Fozil Yo‘ldosh o‘g‘li, Po‘lkan shoir, Ergash Jumanbulbul o‘g‘li, Islom shoir, 
surxondaryolik   SHoberdi   Boltaev,   qoraqalpog‘istonlik   Jumaboy   Bozorov,   xorazmlik   Abdulla 
Qurbonnazarov va boshqalar ijodi xalqning yirik dostonchilik maktablari ijodiy mevalari sifatida tanilgan. 
Dostonchilikning   Surxondaryo   (Denov,  Termiz),   Qashqadaryo,   Xorazm,   Qoraqalpog‘iston,   Samarqand, 
Jizzax ijodiy maktablarining ijro uslublari o‘ziga xos maftunkorligi bilan ajralib turadi. Hozirgi davrda 
xalqning og‘zaki ijodi, baxshichilik san’ati ulug‘landi va davlat miqyosida "Xalq baxshisi" unvoni ta’sis 
etildi.   Har   yili   tumanlar,   viloyatlar   va   respublika   miqyosida   baxshilar   o‘rtasida   ko‘rik   tanlovlarning 
o‘tkazilishi an’ana tusiga kirib bormoqda.
Har   bir   xalqning   tarixiy   o‘tmishi,   urf-odatlari,   mehnat   tajribalari,   yig‘inlari   turli   an’analar 
ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. Fikrimizcha, o‘zbek xalqining ko‘p asrlardan buyon davom etib kelayotgan 
umr-boqiy an’analariga quyidagilarni misol keltirish mumkin: 
"Navro‘z" – musulmon taqvimida 21 mart kuni nishonlanadigan “YAngi yil bayrami” hisoblanib, 
u erga ishlov berish va urug‘ qadashning boshlanishi nishonlanadigan tantana [89].
Beshik   to‘yi   –   oilada   farzand   tug‘ilgandan   keyin,   uni   beshikka   (belanchakka)   yotqizishga 
bag‘ishlangan tantana (an’ana). Asosan, o‘zbek xalqi ko‘p bolali oilalardan iborat, shuning uchun ham, u 
bolajon oila hisoblanadi. O‘zbek xalqida ushbu an’ana nihoyatda qadrlanadi.
Hashar   –   turli   xil   mehnat   mavsumlari,   uy-joylarni   ta’mirlash,   muammolarni   hal   etishda   bir-
birlariga   mehribonlik   yordamlarini   ayamaslik,   qarindosh-urug‘,   qo‘ni-qo‘shni,   do‘st-birodarlarning 
sahovatli   (to‘lovlarsiz)   yordam   ko‘rsatishi.   Hasharlar,   asosan   O‘rta   Osiyo   xalqlariga   mansubdir. 
SHuningdek, u O‘zbekiston xalqiga ham xos an’analardan hisoblanadi.
O‘zbek xalqining keng tarqalgan an’analariga xotirlash (marhumlarni eslash, bemorlardan xabar 
olish), sunnat to‘yi, hovli to‘yi, ota-onaga hurmat, yoshlarga izzat, qariyalarga muruvvat, askarlik burchini 
ado etish kabilarni misol tariqasida keltirish mumkin. YUqorida keltirilib o‘tilgan, ming yillik tarixga ega 
bo‘ltan   an’analarimiz   qayta   tiklanishi,   taraqqiy   etishi,   takomillashtirilishi,   yangi   zamon   ruhiga 
moslashtirilib,   rivojlanishiga   hamda   tarbiya-tarbiya   tizimida   batafsil   o‘rganilishiga   O‘zbekiston 
Respublikasining mustaqilligi mustahkam zamin va sharoit yaratdi.