O'zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Mehnat faoliyatini tashkil etishga qo‘yiladigan talablar
Mehnat 
faoliyatining 
axloqiy   asosda, 
ijtimoiy-
g‘oyaviy 
mazmunga 
egaligi.
Mehnat 
faoliyatini 
jamoa 
xarakteriga 
egaligi.
Mehnat 
topshiriqlarini 
berishda o‘quvchilar 
imkoniyatini 
hisobga olish.
Mehnat 
faoliyatining 
tizimli va rejali 
bo‘lishiga 
erishish.
Mehnat 
faoliyatining 
ijodiy xususiyat 
kasb etishi.
Mehnat faoliyati jarayonida inson tabiatini o‘zgartiribgina qolmay u bilan birga o‘zi ham 
o‘zgaradi.   Mehnat   faoliyati   shaxsning   axloqiy   fazilatlarini   shakllantirishga   uning   tabiat   va 
jamiyatga qarashli tizimiga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. Mehnat inson aqliy qobiliyati jarayonini o‘z 
ijodiy faolligini namoyon qilib ijodiy qobiliyatlarini rivojlantiradi va takomillashtiradi. Mehnat 
tufayli insonning ma’naviy munosabatlari shakllanadi. Jismoniy jihatdan kamol topib o‘z mehnat 
ko‘nikmalari va malakalarini rivojlantira boradi.
Ammo, har qanday mehnat ham shaxsni har tomonlama tarbiyalash va kamol toptirish 
omili   bo‘lavermaydi.   Ekspulatatsiya   va   zo‘ravonlikdan   xoli   bo‘lgan   mehnatgina   insonga   hal 
qiluvchi va tarbiyalovchi ta’sir ko‘rsatadi. Agar inson majburan mehnat qilsa bu jarayon ma’naviy 
rivojlanishga xalaqit beradigan va ma’naviy mamnuniyat keltirmaydigan mehnatga aylanadi.
O‘quv yurtlarida mehnat tarbiyasini rivojlantirish yo‘llarini ijodiy ishlab chiqishda shaxs 
mehnatini tashkil etish metodikasiga jiddiy e’tibor berish kerak. Mehnatdan maqsadga muvofiq 
foydalanilsagina u tarbiyalanuvchilar ma’naviy kamolotini omili bo‘lib qolishi mumkin. Buning 
uchun   mehnat   shaxsni   qiziqtirishi,   jismoniy   mehnatgagina   emas,   balki   aqliy   mehnat   bo‘lishi 
lozim.   SHaxs   mehnat   natijasini   tushunishi   kerak.   SHaxs   faqat   o‘quv   muassasasidagina   emas, 

---

undan   tashqarida   ham   mehnat   qilishi   kerak.   Mehnat   tarbiyalanuvchilar   uchun   ularning   qurbi 
etadigan ijodiy faoliyat bo‘lishi lozim.  Mehnat tarbiyasini bir qator etakchi vazifalarini ajratib 
ko‘rsatish mumkin:
•
umumfoydasi uchun mehnat qilish zarurligi;
•
talabalarda   jamoa   mehnat   faoliyatida   ishtirok   etish  uchun  zarur   bo‘lgan   barqaror 
ma’naviy va irodaviy xislatlarni tarbiyalash;
•
talabalarni umumiy bilim va politexnik bilimlar tizimi bilan hozirgi zamon ishlab 
chiqarishda   qatnashish   uchun   zarur   bo‘lgan   maxsus   mehnat   ko‘nikmalari   va   malakalari   bilan 
qurollantirish;
•
talabalarga bo‘lajak kasbni ongli tanlashda yordam berish;
•
mehnat madaniyati asoslarini tarbiyalash, tarbiyalanuvchilarning iqtisodiy tarbiyasi.
Mehnat tarbiyasining vositalari quyidagilar: