O'zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

5. Pedagogik muomala testi
Pedagogik   muomala   –   o‘quvchi-talabalar   o‘rtasidagi   o‘zaro   aloqa   o‘rnatilishi   va   hamkorlik 
rivojlanishidan  iborat jarayon bo‘lib, bu jarayon  ularning o‘zaro hamkorlik qilishga nisbatan ehtiyojlari  
•
амкорлик иштирокчиларининг ўзаро ахборот алмашинуви;
Ҳ
•
Турлича коммуникатив воситалар ёрдамида   ў итувчи-педагог томонидан ў увчи-
қ
қ
талабалар билан ўзаро таъсир ва ўзаро муносабатни ташкил этиш;
•
Муайян ма садни дастурий асосда амалга оширишни режалаштириш ва ўтказиш
қ
 
функциясини бажаради;
•
Ў ув фаолиятини якка ол бажаришнинг  воситаси;
қ
ҳ
•
Тарбия жараёнини таъминлашнинг ижтимоий-психологик  тизими;
•
Таълим-тарбиянинг муваффа иятини таъминловчи ў итувчи-педагог билан ў увчи-
қ
қ
қ
талабаларнинг ўзаро муносабатининг муайян  тизимини ташкил  илишнинг усули;
қ
•
Ў увчи-талаба
қ
 индивидуаллигини такомиллаштириш, истеъдодини  арор топтириш
қ
 
имконини берувчи жараён эканлиги;
•
Якка ол фаолиятнинг субъекти сифатида рўёбга  чи ариш асослидир;
ҳ
қ
•
Ў итувчи ва ў увчи-талабалар жамоасининг ўзаро таъсир  малакаси, усули, тизими
қ
қ
 
англашиниб унинг мо ияти, ўзаро ахборот алмашиши, таълимий ва тарбиявий таъсир
ҳ
 
ўтказиш  ўзаро тушунишга эришиш ва уни ташкил этиш

---

asosida vujudga keluvchi quyidagilarni o‘z ichiga oluvchi faoliyatdir:
-o‘zaro tushunish va anglash;
-o‘zaro bir-birini idrok qilish;
-o‘zaro axborot almashish;
-o‘zaro harakat qilishning yagona uslubini ishlab chiqish.
Muomalaviy   boshqaruv   –   xodimlar   ustidan   rahbarlik   qilish   maqsadida   amalga   oshiriladigan 
muomala jarayonidir.
Muomalaviy boshqaruvning maqsadi:
-buyruq va ko‘rsatmalar, tavsiyanomalar, maslahatlar berish;
-topshiriq bajarilganligi  to‘g‘risida  qatnashchilardan  axborot olish va ularni taqqoslash;
-ijrochilar tomonidan  bajarilgan  topshiriqqa baho berish.
Muomalaviy boshqaruvning asosiy bosqichlari:
a) ishtirokchilarga  ko‘rsatmalar beruvchi ma’lumotlarni kuzatish;
b) qayta (ikkinchi marta, takroran) ma’lumot olish;
v) qatnashchilar tomonidan  to‘plangan ma’lumotga baho berish.
Ko‘rsatmalar beruvchi ma’lumotlar uzatishning shakllari:
 a) direktiv-buyruq ko‘rsatma, talabnoma;
b) demokrativ –tavsiya, maslahat, iltimos.
Pedagogik muomala – o‘quvchi-talabalarga ta’lim va tarbiya berish maqsadida maxsus ravishda 
amalga   oshiriluvchi,   pedagogik-psixologik   odob   (takt)ga   asoslanuvchi   hamkorlik   negizidan   iborat 
muomala jarayonidan biridir.
Pedagogik   muomalaning   maqsadi   –   o‘quvchi-talabalar   bilan   o‘zaro   samarali   ijtimoiy   va 
pedagogik-psixologik  hamkorlik qilishga erishish;
-o‘quvchi-talabalar bilan  o‘zaro shaxsiy munosabatlarni shakllantirish;
-o‘qituvchi   o‘quvchi-talabalarning     bir-birlarini   yanada   chuqurroq   tushunishlariga     hamda 
anglashlariga  yordam  berish.
Agar   biz   ta’limning   mohiyati   o‘quvchi-talabalarda   bilish   faoliyatini   bevosita     boshqarish 
ekanligini   hisobga   olsak,   u   holda   pedagogik   muomala   bilan   muomalaviy   boshqarishning   ko‘pgina 
vazifalari o‘rtasida o‘xshashlik  mavjudligiga ishonch hosil qilamiz.  Xuddi shu boisdan ham muomalaviy 
boshqarish   jarayoniga   berilgan   tavsiyanomalar   pedagogik   muomala   faoliyatiga   bevosita   xosdir. 
Muomalaning eng muhim   xususiyatlari o‘zaro bir-birini anglash va o‘zaro bir-birini idrok qilishda   o‘z  
ifodasini topadi.
O‘zaro bir-birini  anglash quyidagi omillarga bevosita bog‘liqdir:
- adabiy tilning milliy birligi;
- kasbiy atamalar bilan milliy tilning o‘zaro uyg‘unligi;
- ma’lumotning to‘laligi, uning mantiqiy jihatdan izchil ravishda bayon qilinishi;
- suhbatdoshlarning aqliy darajasi, madaniy saviyasi va  kasbiy tayyorgarligini hisobga olish;
- shaxslararo munosabat qatnashchisi diqqatini ob’ektga to‘play olish imkoniyat uquvi;
-   muhokama   qilinayotgan     masalani     hal   qilishda   suhbatdoshlarni   shaxsiy   qiziqishlarining 
mutanosibligi;
- o‘zaro idrok qilish esa ushbu  holatlar bilan uzviy  bog‘liqdir;
- suhbatdoshning  nufuzi, obro‘si,uning mutaxassisligiga oid  bilimi, malaka va ko‘nikmalari;
- o‘zaro shaxsiy munosabatning holati,  uning his-hayajonga serobligi;
- rahbar o‘z suhbatdoshlarida  qanchalik ko‘p  ijobiy hissiy holatlar, chuqur kechinmalar uyg‘ota 
olsa, u taqdirda ularning o‘zaro idrok qilishi tez sur’atda (lahzada) amalga oshishi  mumkin;
- o‘zaro shaxsiy munosabatda  hissiy holatning namoyon bo‘lishida;
- darajasiga ko‘ra ishtirokchilarda: simpatiya, empatiya, do‘stlik yoqtirib qolish, befarqlik, nafrat, 
yoqtirmaslik singari salbiy hissiy kechinmalar, tuyg‘ular yuzaga keladi. SHuning uchun ham muomalaviy 
boshqaruv jarayonidagi eng muhim qoida har qanday yo‘l va usul yordami bilan bo‘lsa ham, eng avvalo, 
suhbat jarayonida  ijobiy hissiy holatlarni vujudga keltirishdan  iboratdir.
Mazkur holat qanchalik kuchli, yuksak ko‘tarinki sur’atda namoyon bo‘lsa, demak, muomalaviy 
boshqaruv shunchalik engil kechishi mumkin.
PEDAGOGIK MUOMALA TESTI
№
Savollar
Ha
Yo‘q
Ba’zan
1
Siz   ish   yuzasidan     uchrashuvga   borishga   shaylanib 
turibsiz, kutish sizni asabingizni buzadimi?
2
1
0
2
Sizni   biron   yig‘ilish,   kengashga   yoki   shu   singari 
yig‘ilishlarda   nutq   so‘zlashga   taklif   qilishsa   norozilik 
paydo bo‘ladimi?
2
1
0

---

3
Oxirgi   daqiqalargacha     shifokorni   chaqirishga 
urinmaysizmi?
2
1
0
4
Sizni hech bo‘lmagan shaharga xizmat safariga  borishni 
taklif qilishsa, siz bundan  o‘zingizni olib qochasizmi?
2
1
0
5
Siz   kechinmalaringizni   biror   kishi   bilan   baham 
ko‘rishni xohlaysizmi?
2
1
0
6
Ko‘chada notanish kishi sizga iltimos bilan   murojaat 
qilsa (biror ko‘chani, uyni ko‘rsatib yuborish uchun vaqt 
so‘rab) asabiylashasizmi?
2
1
0
7
“Ota bilan bola” muammosi har xil avlodlarni bir-birlarini 
tushunmasligi bois yuz beradi, deb hisoblaysizmi?
2
1
0
8
Siz   tanishingizga   bir   necha   oy   oldin   olgan   pulni 
qaytarishni unutganligini aytishga uyalmaysizmi?
2
1
0
9
Sizga oshxonada  mazasiz taom berishdi. Tarelkani  jahl 
bilan surib, jimgina o‘tirasizmi? 
2
1
0
10
Siz   notanish   kishi   bilan   yolg‘iz   qoldingiz,   siz   uni 
birinchi bo‘lib gapirishini kutasizmi?
2
1
0
11
Siz   kutilmagan     navbatga   turib   qoldingiz,   siz   o‘z 
niyatingizdan   voz     kechmasdan,   navbatni   oxirigacha 
kutasizmi? 
2
1
0
12
Nizoli   vaziyatni   ko‘rib   chiquvchi   komissiya   tarkibiga 
kiritishdi, siz bu holatdan qochishga urinasizmi? 
2
1
0
13
Sizda   badiiy     adabiyot,   san’at,   madaniyat,   boshqalar 
fikrini   noma’qulligini   belgilovchi   shaxsiy     individual 
mezoningiz bormi? SHundaymi? 
2
1
0
14
Sizga oshkor bo‘lgan masala bo‘yicha  kimdir noto‘g‘ri 
nuqtai   nazar   bildirishdi.   Siz   bahslashmasdan     jim 
o‘ltirasizmi?
2
1
0
15
Sizga   bo‘sh   vaqtingizda   u   yoki   bu   o‘quv   mavzu   va 
xizmat vazifalari bo‘yicha  murojaat qilib turishadimi?
2
1
0
16
Sizda   o‘z   fikringizni   og‘zaki   bayon   etishdan   ko‘ra 
yozma ifodalash qulaymi?
2
1
0
Eslatma:  Sizning e’tiboringizga testda bir nechta oddiy savollar havola   qilinadi. Siz tez javob 
berishga harakat qiling “ha”, “yo‘q”, “ba’zan”.
Natijalarga   ko‘ra,   muomalaga   kirishimlilik   qobiliyatini   belgilovchi   darajalar   quyidagilarga 
ajratiladi?
30-32   ball.   Sizni  mutlaqo   muomalaga   kirishishingiz  qiyin.   Siz   ko‘proq   o‘zingizni   ichki 
tuyg‘ularingizga berilib, atrofdagilar bilan chiqishishga ancha qiynalasiz.
25-29 ball. Berk, tund odamsiz.
19-24 ball. Siz ma’lum darajada muomalaga kirishish  imkoniyatiga egasiz.
14-18 ball. Normal.
9-13 ball. Muomalaga juda yaxshi kirisha olasiz.
4-8 ball. Muomalada etakchilik qilaolasiz, har xil vaziyatlarda ham muomalada mavzu tanlay 
olasiz.
3 va undan kichik ball. Sizda muomalaga kirishimlilik yuqori, ammo odamlar sizdan qochishga 
harakat qilishadi.