O'zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

D A R S N I N G    B O R I SH I
Mashg‘ulot o‘qituvchining oliy ta’lim tizimida maxsus fanlarni metodlari haqidagi kirish 
so‘zi   bilan   boshlanadi.   U   o‘z   ma’ruzasida   ta’lim   metodlari   oliy   malakali   mutaxassislarni 
tayyorlashning   muhim   omili   ekanligini   yorqin   misollar   bilan   tushuntiradi,   bunda   an’anaviy 
hamda noan’anaviy ta’lim metodlarini sanab o‘tadi. Ma’ruzalar matnida berilgan ma’lumotlar 
bilan   cheklanmay,   qo‘shimcha   adabiyotlarga,   jumladan   «Pedagogika»,   «Psixologiya»   hamda 
ta’lim   metodlariga   oid   boshqa   qo‘llanmalarga   murojaat   qiladi.   Mavzuga   oid   qo‘shimcha 
adabiyotlar   ro‘yxati   jadval   shaklida   talabalarga   havola   qilinsa   o‘qituvchi   bergan   ma’lumot 
yanada samarali, esda qolarli bo‘ladi. 
Mashg‘ulot davomida amalga oshiriladigan har bir metod mos ravishdagi savol-javoblar 
orqali   mustahkamlab   boriladi.   CHunonchi,   «Siz   «metod»   tushunchasini   qaysi   fan   sohalarida 
uchratgansiz?», «Siz bakalavr kursida tahsil olish davomida «ta’lim metodi» tushunchasi bilan 
bog‘liq qanday ma’lumotlarni eslay olasiz?», «Oliy ta’lim muassasasida tahsil olish davomida 
qo‘llanilgan qanday ta’lim metodlarni sanab bera olasiz?» kabi savollarga talabalar albatta javob 
berishadi. Ular aytishga qiynalgan, munozarali o‘rinlarni esa o‘qituvchining o‘zi to‘ldirib boradi. 
Metod, metodika, metodologiya, pedagogik texnologiya, interaktiv metodlari bilan bog‘liq 
tushunchalar   mustaqil   ravishda,   chuqurroq     o‘rganish   talabalarga   ma’ruza   mashg‘ulotida 
topshirilishi lozim. Ta’lim metodlarini tushunchasi ancha keng va birmuncha murakkab bo‘lib, 
ularni mustaqil ravishda birlamchi o‘qish, amaliy mashg‘ulot jarayonida ularni o‘zlashtirish va 
mustahkamlashni ancha osonlashtiradi, matnda uchraydigan qiyin so‘z, jumla va nomlarni to‘la 
tushungan holda o‘zlashtirishga yordam beradi.
IV.“Aqliy hujum ” metodi yordamida dastlabki tushunchalarni aniqlashtirib olish
Mashg‘ulotni   o‘qituvchi   aqliy   hujum   metodi   bilan   boshlaydi:   «Ta’lim   metodi   nima?». 
Talabalarning javoblari doskaga yozib boriladi va tayanch so‘zlar tagiga chizilib, umumiy ta’rif 
ishlab chiqiladi: «Ta’lim metodi deyilganda, ta’lim oluvchilar va o‘qituvchining ta’lim, tarbiya 

---

va   o‘qitish   jarayonida   shaxsni   rivojlantirish   masalalarini   hal   qilishga   qaratilgan   faoliyati 
tushuniladi».
SHundan   so‘ng   o‘qituvchi   talabalarni   3   ta   kichik   guruhga   bo‘ladi,   birinchi   guruh 
«Metodika   nima?»,   ikkinchi   guruh   «Metodologiya   nima?»,   uchinchi   guruh   «Pedagogik 
texnologiya nima?» degan savollarga 15 daqiqa davomida javob o‘ylab ko‘rishlarini va har bir 
guruhdan bir kishining gapirib berishini iltimos qiladi.
Talabalar   javob   berib   bo‘lganlaridan   so‘ng   o‘qituvchi   metodika,   metodologiya   va 
pedagogik texnologiya haqida ma’lumotlarni umumlashtiradi.
V. “5X5X5” metodi yordamida bilimlarni o‘zlashtirish
Guruh o‘quvchilari 5 nafardan bo‘lib 5 ta guruhga bo‘linadilar. Mavzuning umumiy matni 
5 qismga bo‘linib, har bir qism har bir guruhga beriladi va guruhlarga matnni o‘rganib chiqish 
vazifasi   topshiriladi.   Matn   guruhlar   tomonidan   o‘rganilgandan   so‘ng,   guruhlar   qayta   tashkil 
etiladi (ushbu o‘rinda har bir guruhda avvalgi beshta guruhning bir nafar a’zosi bo‘lishi shart). 
Guruhlar qayta tashkil etilgandan so‘ng har bir o‘quvchi o‘zi o‘zlashtirgan ma’lumotlarni qolgan 
o‘quvchilarga hikoya qilib beradi. SHu tarzda mavzu matn o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtiriladi. 
VI.