O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Ochiqlik va shaffoflik 
Hamma  ma’lumotlar  bazasi  jamoat  mulki  hisoblanadi  va 
shuning  uchun  har  kim  bu  yoki  boshqa  blok  ma’lumotlarini 
ko‘rishi  mumkin.  Bir  foydalanuvchi  pulni  boshqa  foydalanuv-
chiga  o‘tkazishi  mumkin  -  agar  xohlasangiz,  hamma  bu  haqda 
bilib  olishi  mumkin.  Ammo  kim  pulni  kimga  o‘tkazganligi 
sirligicha  qolmoqda.  Ushbu  ma’lumotlar  almashuv  bevosita 

---

269 
ishtirokchilari uchun mavjud, agar ular o‘zlari buni oshkor qilishni 
istamasalar. 
Yozuvning  doimiyligi 
Yangi 
ma’lumotlarni 
yozib  olish 
uchun  blokcheyn 
tugunlarining kelishuvi talab qilinadi (4.3.2  - bandga qarang). Bu 
sizga  operatsiyalarni  filtrlash  va  faqat  qonuniy  tranzaktsiyalarni 
yozib olish imkonini beradi. Xeshni almashtirish imkoniyati yo‘q. 
Blokcheynning ishlashiga misol (4.3.5-rasm). 
1. A mijoz pulni B mijoziga o‘tkazishmoqchi; 
2. Tranzaktsiyalar tarmoqqa o‘tkaziladi va bloklarga yig‘iladi, 
har bir blokda oldingi blokning raqami va xeshi mavjud; 
3. Bloklar tizimning barcha ishtirokchilariga tekshirish uchun 
yuboriladi; 
4. Agar  xato  bo‘lmasa,  har  bir  ishtirokchi  o‘z  ma’lumotlar 
bazasi blokiga blok yozadi; 
5. Blok  blok  zanjiriga  qo‘shiladi,  unda  avvalgi  barcha 
operatsiyalar haqida ma’lumotlar mavjud; 
6. Pul A mijozidan B mijoziga o‘tkaziladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4.3.5-rasm. Blokcheynning ishlash sxemasi 
 
Ushbu  tizim  qanday  ishlashini  ko‘rib  chiqaylik.  Bloklarning 
ushbu  ketma-ketligi  (1-2-3-4-5-6)  zanjirdir,  ayanchli  doiraemas. 
Bloklarning  har  birida  ma’lum  ma’lumotlar  to‘plami  mavjud. 
Barcha  bloklar  bir-biri  bilan  bog‘langan.  Yangi  ma’lumotlar 

---

270 
to‘plami  faqat  eski  ma’lumotlar  to‘plami  yopilganidan  keyin 
yaratilishi mumkin.