O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 
 

---

130 
Elektron tijorat bozor sifatida 
Elektron  bozor  deganda      axborot  va  telekommunikatsiya 
texnologiyalari va tizimlarining  rivojlangan tuzilmalar sharoitida 
o‘ziga xos xususiyatlari bilan tavsiflangan uning ishtirokchilari va 
ularning o‘zaro munosabatlari jarayonlarini tushunimiz mumkin. 
Elektron bozor an’anaviy jismoniy bozorga qaraganda ancha 
mukammal  raqobat  bilan  ajralib  turadi. Elektron  bozorda  ko‘plab 
sotuvchilar  va  xaridorlar    ishlaydi,  bozorga yangi  ishtirokchilar 
kirib borishi uchun hech qanday to‘siqlar yo‘q, barcha ishtirokchi-
lar ma’lumot olish huquqiga ega. 
Elektron 
bozorda tovarlar 
va 
xizmatlarning 
ishlab 
chiqaruvchilari va iste’molchilari ishtirok etadilar . 
Aloqa  sohasidagi  o‘zgarishlar  iste’molchilarga  tovarlar  va 
xizmatlar  to‘g‘risida  ma’lumot  olish,  buyurtmalar  berish,  mah-
sulotlarni to‘lash vositalariga ta’sir etayapti. 
Elektron bozor ko‘p jihatdan oddiy bozorga o‘xshaydi, uning 
asosiy tarkibiy qismlari quyidagilardan iborat: 

 
o‘yinchilar (kompaniyalar, yetkazib beruvchilar, vositachi-
lar, do‘konlar va mijozlar); 

 mahsulotlar (tovarlar va xizmatlar); 

 jarayonlar  (ta’minot,  ishlab  chiqarish,  marketing,  raqobat, 
taqsimlash, iste’mol va boshqalar). 
Farqi  shundaki,  elektron  bozor  elementlari  (hech  bo‘lma-
ganda ularning bir qismi) virtual (elektron) bo‘ladi. 
Shuni  ta’kidlash  kerakki,  potentsial  xaridor  va  sotuvchilarn-
ing  katta  soniga  etishish  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  aniq  afzalliklarga 
qaramay, elektron bozor an’anaviy bozorlarga xos bo‘lgan barcha 
muammolarni  hal  qila  olmaydi. Bundan  tashqari,  u  o‘z  muam-
molarini  keltirib  chiqaradi. Avvalo,  u  elektron  bitimlar  samara-
dorligini kamaytiriradigan yangi turdagi xarajatlar paydo bo‘lishi. 
Elektron  (raqamli)  mahsulotlar    talabga  moslashuvchanligi 
yo‘qori. Xaridorning  ehtiyojlariga  oid  ma’lumotlar  taqdim  etila-
yotgan  mahsulot  turlarini  sezilarli  darajada  kengaytirishi  mum-
kin. Bunday  yetarlicha  tabaqalashtirilgan  va  segmentlangan  bo-
zorda narxlar xaridor to‘lashga rozi bo‘lgan maksimal darajagacha 
ko‘tarilishi mumkin. 

---

131