O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti psixologiya nazariyasi va amilyoti kafedrasi

XX-asrning 
dastlabki 
o„n yilligida
amerikalik olim
Djon B. Uotson biologik masalalarni o‗rganishga e‘tibor 
qaratdi va bu esa shaxs xulq-atvorini o‗rganishga qaratilgan bo‗lib, Vilgelm 
Vundtning qarashlariga zid edi. Uotsonning bu harakatlari bixeviorizm deb 
nomlandi. U psixologiya inson tabiatining moddiy jabhalarini o‗rganishga 
qaratilgan bo‗lishi kerak degan g‗oyani ilgari surdi. Uning g‗oyasicha, tashqi 
xulq-atvor psixologiyaning o‗rganish asosi bo‗la oladi. Bu esa xulq-atvorni 
o‗rganishga ehtiyoj tug‗diradi. Bixeviorizm esa inson tabiatini mexanik 
tasvirini o‗zida ifoda etdi. Keyinchalik bu g‗oyani Skinner boyitdi.
Shaxs 
psixologiyasining 
metodologik 
masalalarini 
boshlang‗ich 
bo‗g‗inidan biri sifatida Freyd faoliyatini qayd etish mumkin. Venalik vrach
Freyd psixoanalizga asos soldi. Bu esa uning vrachlik faoliyatida
emotsional buzilishlardan aziyat chekkan insonlarni o‗rganish orqali o‗zining 
ilmiy yondashuviga asos soldi. U o‗zining uzoq vaqtli seanslari asosida
uning hayotiy to‗g‗risidagi ijodiy talqinlari taqdim etdi. Uning yondashuvi 
eksperimental o‗rganishdan keskin tafovut qildi. Freydning psixoanalitik 
yondashuvi inson tabiati haqidagi noyob qarashlarni ishlab chiqishga sabab
bo‗ldi.
G.Olportning xizmatlari hisobida o‗tgan asrning 30-yillariga qadar
Garvard universitetida shaxs psixologiyasi amerika psixologiyasida bir 
tizimga keltirishga erishildi. Buning uchun tadqiqot ishlari, o‗quv kurslari va 
ilmiy jurnallar nashr etishga erishildi.
Shaxsni baholash metodlari. Shaxsni nazariy o‗rganish oqibatda uni 
baholash metodlari shakllantrildi. Ushbu metodlar o‗zining ob‘ektivligi, 
ishonchliligi va aniqligi bilan farq qiladi. Metodlar o‗z navbatida shaxsni 
o‗rganish nazariyalariga muvofiqdir.
Bugungi kunda shaxsni baholashda asosiy yondashuvlar quyidagi 
tadqiqot metodlariga tayanadi:
O‗zi haqida hisob berish yoki ob‘ektiv materiallar orqali 
baholash;

proektiv metodlar;

klinik intervyu;

---

203

xulq-atvorni baholash vositalari;