O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 
5.3 Ishlab chiqarish tarmoqlaridagi avariyalarda qutqaruv va 
tildash ishlari 
Ishlab chiqarish jarayonlaridagi avarivalar tasodifan sodir bo'lib, 
uning ko'lami tez kengayadi harnda insonlaming hayot faoliyatiga katta 
xavf soladi. Ishlab chiqarishdagi avariyalaming sodir bo'lishi, ko'proq 
ishlab chiqarish jarayonining xususiyatiga bog'liq bo'lib, ko'pchilik 
hollarda bunday falokatlar ikkilamchi salbiy ta'sirlarni yuzaga keltirib, 
atrof-muhitga katta zarar keltiradi. Masalan, bunday holatlar nefmi qayta 
ishlash, kimyo, yoqilg'ilami qayta ishlash, konchilik sanoat tarmoqlari, 

---

313 
biotexnologik jaravonlar kechadigan hamda KTZM larni tashish 
jarayonidagi xatollklar natijasida ko'proq yuzaga keladi. Bunday 
falokatlar yuz bergan obyektdagi fuqarolami va obyekt atrofida 
yashaydigan aholini o'z vaqtida xabardor qilish hamda ulami 
muhofazasini tashkil etish eng muhim vazifalardan hisoblanadi. Bu 
vazifalarga jarohat Olgan aholiga tez tibbiy yordam ko'rsatish va ulami 
davolash shoxobchalariga jovlashtirish ishlari ham kiradi 
Obyektning avariyaga uchragan joylari razvedka qilinib, yong'in 
chiqqan hududlarda yong'inni o'chirish va ulaming ko'lamini cheklash 
hamda sodir bo'lishi mumkin bo'lgan boshqa noxush vaziyatlami oldini 
olish ishlari Olib boriladi. Avariyaga uchragan obyektlardagi 
shikastlangan bino, konstruksiyalardan, gazga, tutunga to'lgan 
inshootlardan ehtiyot bo 
C 
lish kerak. Chunki, texnika xavfsizligi 
qoidalariga rioya qilmaslik inson uchun salbiy holatlarga Olib keladi. 
Shuning uchun har qanday muhofaza vazifalarini baiarishdan oldin 
qulab tushish ehtimoli bor bo'lgan bino qismlarini mustahkamlab yoki 
buzub tashlab, undan keyin harakat qilish kerak. Ba'zi bir falokatlar 
sodir bo'lganda voqilg'i yoki xavfll suyuqliklar sig'imidan oqib ketishi 
va tarqalishi oqibatida kuchli yong'inlar, portlash hodisalarining kelib 
chiqishiga va o'z navbatida atrof-muhitnł zaharlanishiga Olib keladi. 
Shu sababdan avariya oqibatlarinł bartaraf etish ishlarim Olib borishda 
bunday salbły holatlarga asosiy e'tibomi qaratish lozim. Shuning uchun 
avariyaga uchragan obyektlarda ish Olib borilayotganda obyekt atrofi 
to'siqlar bilan o 
g 
raladi hamda qo'riqchilar yoki kuzatuvchilar bilan 
ta'minlanadi.