O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samdu oʻzbekiston-finlandiya pedagogika instituti

Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosida 29ta harf mavjud.Shundan 6 tasi unli fonema, 23 tasi undosh fonema. 3 ta harflar birikmasi berilgan. Yangi alifbo tartibi quyidagicha:Aa, Bb, Dd, Ee, Ff, Gg, Hh, Ii, Jj, Kk,Ll, Mm, Nn, Pp, Qq,Rr, Ss, Tt, Uu, Vv, Xx,Yy, Zz, O‘o‘, G‘g‘, SH sh, CH ch, Ng ng.

Yangi alifbo kirill yozuviga asoslangan alifbodan tartib jihatdan ham, tarkib jihatdah ham, sifat jihatdan ancha farq qiladi.Yangi alifboda kirill yozuvidagi “е “, “ ё”, “ю”,”я “,”ц” harflari kiritilmagan. Bulardan tashqari, yangi alifboda yumshatish (ь), ayirish (ъ) belgilarining kiritilmaganligi maqbul holdir. Chunki o‘zbek tilida yumshatish belgisi bilan yoziladigan birorta ham so‘z yo‘q. Mavjud so‘zlar esa rus tilidan o‘zlashtirilgan so‘zlardir. Barcha tillarda boshqa tillardan o‘zlashgan so‘zlar shu tilning qonun –qoidalariga bo‘ysundiriladi. Shunga ko‘ra, o‘zbek tiliga o‘zlashgan chet til so‘zlari ham uning qonun-qoidalariga bo‘ysundirilishi, talaffuz me’yorlarimizga moslashtirilishi tabiiy holdir.
Tilimizga arab tilidan o‘zlashtirilgan ayirish (ъ) belgili so‘zlarni yozish uchun esa imlo qoidalarida berilgan tutuq ( ’ ) belgisidan foydalanamiz. Tutuq belgisi o‘zbekcha va o‘zlashma so‘zlarning ma’nosidagi farqlarni anglab yetish uchun zarurdir. Masalan: sher-she’r, surat-sur’at, davo-da’vo, tana- ta’na.
Harflarning ma’lum tartibda joylashtirilgan yig‘indisiga alfavit (yoki alifbo) deyiladi. Kirill yozuviga asoslangan amaldagi alifboda 33 harf va 2 ta tovush bildirmaydigan belgi mavjud. Lotin yozuviga asoslangan yangi o‘zbek alifbosida 26 harf va 3 ta harflar birikmasi mavjud.
Hozirgi o‘zbek adabiy tilida oltita unli tovush mavjud deb e’tirof etilgan bo‘lib, ular kirill alifbosida o‘nta harf bilan yozib kelinmoqda. Ular quyidagilar: а, о, у, у, и, э , е , е , ю я. Yangi alifboda esa unli tovushlar uchun oltita harf qabul qilingan: i, e, a, u, o‘, o.
2-topshiriq. Prezidentimiz Sh.Mirziyoevning 2019-yil 21-oktyabrda imzolagan “O‘zbek tilining Davlat tili sifatidagi nufuzi va mavqeini tubdan oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmonini haqida ma’lumotlar yozing.
3-topshiriq. “Davlat tili to‘g‘risida”gi Qonun va uning ijrosi haqida taqdimot tayyorlang.