|
I Bob. Dunyo siyosiy xaritasining tarixan shakllanish davri
1.1.Siyosiy xaritaning tuzilishi. Mamlakat tasnifi
Keyingi davrda Varshava Shartnomasi Tashkilotining faoliyati barham topdi. Shundan keyingi davrda davlatlar o`rtasida o`zaro hamkorlik va bir-birini tushunishga bo`lgan intilish jarayoni rivojlana boshladi. Bunday holat Rossiyabilan AQSH va G`arbiy Yevropa mamlakatlari o`rtasidagi munnosabatlarda ham o`z ifodasini topa boshladi. Lekin "sovuq urush” barham topganidan keyin yalpi xavfsizlikka asosiy tahdidni etnik, mintaqaviy, mahalliy mojarolar va davlatlar ichidagi jangari separatizm solmoqda.
Shu bilan birga, Yaqin Sharq, Kosovo, Bosniya, Afg`oniston va boshqa qator mintaqaviy mojaro va nizolarni tinch yo`l bilan bartaraf etishda sezilarli ijobiy siljishlarga erishildi. Bunda BMT hamda NATOning o`rni va ahamiyati katta bo`lganligini ta`kidlab o`tish o`rinlidir. "Bizningcha, o`z tarkibida demokratik davlatlarni birlashtirib turgan NATO faqat Yevropa qit`asidagina emas, balki o`zining siyosiy ustqurmasini mustahkamlash va "Tinchlik yo`lida hamkorlik” dasturi hisobiga juda katta Yevrosiyo mintaqasida ham tinchlik o`rnatuvchi omil bo`lishi mumkin”.
NATO mamlakatlari tomonidan "Tinchlik yo`lida hamkorlik” dasturining qabul qilinishi va hayotga joriy etilishi siyosiy vositalar yordamida ko`plab mintaqaviy mojarolarni ijobiy hal qilishga imkon berdi.2
Dunyo siyosiy xaritasi turli tarixiy voqealar, siyosiy o'zgarishlar natijasida o'zgarib turadi. Bunday o'zgarishlar ayrim yangi nomlarni paydo bo'lishiga sabab bo'ladi.
Dunyo tarixida siyosiy xaritaning o'zgarishi bir necha bosqichlarga bo'linadi. Ayniqsa, ikkinchi jahon urishidan so'ng, XIX asrning 60-yillarida ko'plab mamlakatlarning ozodlikka erishishlari va nihoyat 90-yillarda bir qancha mustaqil davlatlarning paydo bo'lishi dunyo siyosiy xaritasiga sezilarli ta'sir ko'rsatdi. Bu hodisa tabiiyki joy nomlarining o'zgarishiga ham sabab bo'ldi.
Yevropada Germaniya Federativ Respublikasi va Germaniya Demokratik Respublikasi birlashib, yagona Germaniya davlati paydo bo'ldi.
Chexoslovakiya ikkiga bo'lindi va Chexiya (poytaxti Praga) hamda Slovakiya (poytaxti Bratislava) davlatlari paydo bo'ldi. ugoslaviya parchalanib ketishinatijasiida Sloveniya (Lyubyana), Xorvatiya (Zagreb), Serbiya (Belgrad),Bosniya va Gersegovina (Sarayevo), Makedoniya (Skope) kabi mustaqil davlatlar paydo bo'ldi. Yaman Arab Respublikasi va Yaman Xalq Demokratik Respublikasi yagona Yaman Arab Respublikasiga (Sana) birlashdi.
SSSRningparchalanishinatijasidauningo'rnida Rossiya (Moskva), Estoniya (Tallin), Litva (Vilnyus), Latviya(Riga), Ukraina (Kiyev), Belorus (Minsk), Moldova (Kishinyov), Gruziya (Tbilisi), Ozarbayjon (Boku), Armaniston (Yerevan), Qozog'iston (Ostona), O'zbekiston (Toshkent), Qirg'iziston (Bishkek), Tojikiston (Dushanbe) va Turkmaniston (Ashgabad) mustaqil davlatlari paydo bo'ldi.
Sharqiy Yevropadagi davlatlarning nomlari quydagicha o'zgartirildi: Polsha Xalq Respublikasi–Polsha Respublikasi, Vengriya Xalq Respublikasi–Vengriya Respublikasi, Bolgariya Xalq Respublikasi–Bolgariya Respublikasi, Ruminiya Sosialistik Respublikasi–Ruminiya Respublikasi.
Bundan tashqari, Osiyodagi Birma davlati nomi Myanma, poytaxti Rangun shahri esa Yangon deb o'zgartirildi.
Kampuchiya o'zining avvalgi Kombodja nomini qayta tikladi.
Efiopiyadan Eritreya davlati ajralib chiqdi.
MDH hududidagi bir qancha shaharlar va boshqa ob'yektlarning nomi ham o'zgartirildi.
Ilgargi va hozirgi nomi
Leningrad - Sankt-Peterburg
Kalinin - Tver
Gorkiiy - Nijniy Novgorod
Kuybishev - Samara
Sverdlovsk - Yekaterinburg
Jdanov - Mariupol
Selinograd - Ostona
Krasnovodsk - Turkmanboshi
Chorjo'y - Turkmanobod
Ribache - Baliqchi
Prjevalsk - Qorako'l
Jambul - Taraz
Kommunizm ch. - Somoniy ch.
Gurev - Atirau
Aktyubinsk - Atirau
Shevchenko - Oqtov
Kushka - Sarxatobod
Yevropa dunyoning iqtisodiy jihatdan eng rivojlangan regionlaridan biridir. Shuning uchun ham uning hudidida dunyo miqyosida iqtisodiy jihatdan eng rivojlangan ko`pgina mamlakatlarning joylashganligi bejiz emas. Bunday mamlakatlar qatoriga «sakkizlik» davlatlari GFR, Fransiya, Buyuk Britaniya va Italiya bilan bir navbatda Ispaniya, Shveysariya, Avstriya, Shvetsiya, Belgiya, Niderlandiya, Norvegiya, Finlandiya va boshqalar kiradi.
Yevropadagi eng rivojlangan davlatlar ichida o'zining ulkan iqtisodiy salohiyat va rivojlanganlik darajasiga binoan Germaniya Federativ Respublikasi keskin ajralib turadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
