O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti filologiya fakulteti

Sifatdosh. Sifatdoshning -gan formasi singarmonistik varianti bo‘lgan -gən borligi bilan ajraladi. O‘tgan zamon sifatdosh formasi -gən, -g‘an,-kən, -qan affikslari bilan yasaladi: barg‘an a: dam. kəlgən ba:la.
Hozirgi zamon sifatdosh formasi fe’l negiziga -yatqan, -yato‘rg‘an elementini qo‘shish orqali yasaladi: keləyato‘rg‘an, barayatqan.
Kelasi zamon sifatdosh formasi -dכg‘un, -dag‘an, -tכg‘un, -tag‘an shaklida fe’lga qo‘shiladi: baratog‘un a:dam, kelətכg‘un miyma:n.
-r, -ar formali sifatdosh adabiy tildagi singari tarqalishi e’tibori bilan cheklangan: yanar ta:g‘, uchar qush.
-jaq,-jek formali sifatdosh Xorazm o‘g‘uz shevalarida keng tarqalgan. Chimkent oblastidagi o‘zbek shevalarida qayd qilinmadi: galjakman, mən barjaqman.
Ravishdosh. 1.-a, -ə, -y affikslar fe’l negiziga qo‘shib ravishdosh yasaladi: Iqandin chixtiq tang ata; arisqa bardiq kun bata (Iqon)
2.-b,-ib qo‘shimchalarini qo‘shiladi: barib, kelib.
3.-incha -incha,-ginchə,-g‘incha qo‘shimchalarini qo‘shib bəllə gəlinchə shundədur.
4.-gəni, -g‘ani qo‘shimchalari bilan yasalgan ravishdoshlar maqsad ma’nosini ifodalaydi: oqig‘ani ketti, oynag‘ani kedi.
5.-gəli,-kəli,-g‘ali,-qali bilan payt ravish yasaladi: oquvg‘a ketkəli ush yol oldi.
RAVISH. Shevalardagi ravishlar adabiy tildagi normadan chetga chiqlsaydi, faqat so‘zlarning fonetik qiyofasida bo‘ladi.
PAYT RAVISHI:
Bugun, ertan, axsham buyin, ye:r,
ertə - kunduz, xeli, axsham, yertan
xa:zo‘r, bo‘lto‘r harvax.
O‘RIN RAVISHI. shunda, baqa, ke:din, shaqtin, uzaqta, alo‘stan, ayshaqa, mכyshaqa, shuya:na.
HOLAT RAVISHI. Te:z, zo:rg‘a, qoyo‘n, ag‘ir, onay, seki:n, mu:t (bekorga) to‘xtavsis, yayav.