O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti V. Yu. Ahrorov

millatning ertangi kunini
, uning ongi qaysi tomonga o‘zgarishini, 
millatlararo sodir bo‘ladigan jarayonlarni bashorat qilmog‘i lozim. Buning uchun esa 
unga kuchli etnopsixologik nazariya va ishonchli metodlar kerak. O‘zbekiston 
olimlari oxirgi paytlarda masalaning xuddi ana shu tomoniga katta e’tibor 
bermoqdalar. Chunki sobiq ittifoq sharoitining o‘zi ana shunday kuchli nazariyaning 
bo‘lishi uchun anchagina to‘g‘anoq bo‘lgan. Empirik tadqiqotlar esa, avval 
ta’kidlaganidek, tor guruhlar doirasidan, avvalo, 
oilalar doirasidan 
chiqmagan edi.
Etnopsixologiya bu psixologiyaning shunday tarmog‘iki, u ayrim olingan 
millatlar psixologiyasidan tashqari, turli xalqlar psixologiyasini, kichik milliy 
guruhlarni ham o‘rganadi. Ma’lumki, bu boradagi birinchi ilmiy tadqiqotlarni 
Vilgelm Vundt boshlab bergan edi. 
Uning tadqiqotlaridagi «
xalq
» tushunchasi 
aslida 
etnik uyushma
ma’nosida tushuntirilgan edi. Uning fikricha, etnik guruhlar 
psixologiyasini o‘rganish uchun ularning 
tilini
, 
odatlarini
va ana shu xalqlarda keng 
tarqalgan 
afsonalar
va 
boshqa ong tizimlarini
o‘rganish kerak. Shunisi diqqatga 
sazovorki, Vundtdan keyingi davrda o‘tkazilgan muhim tadqiqotlardan biri bizning 
122

---

o‘lkamizda o‘tkazilgan bo‘lib, uni psixolog 
Aleksandr Romanovich Luriya
amalga 
oshirgan edi. Bu eksperimental tadqiqot bo‘lib uni o‘tkazishdan asosiy maqsad 
Lev 
Semyonovich Vigotskiyning madaniy tarixiy yondashuv g‘oyasini tekshirish edi. 
Luriya boshchiligidagi olimlar guruhi revolyutsiya g‘alaba qozongan O‘zbekiston 
sharoitida turmush tarzining o‘zgarishi bilan o‘zbek xalqi psixologiyasining ham 
o‘zgarganligini isbot qildilar.
Asosiy maqsad bilish jarayonlarining o‘zgarganligini isbot qilish bo‘lsa ham 
tadqiqotchilar o‘z-o‘zini anglash va o‘z xulq-atvorini analiz qilish borasida ham