O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti V. Yu. Ahrorov

VIII.4. Olomon tarkibida mutaassib shaxslarni aniqlashda profayling 
metodining ahamiyati 
Olomon tarkibida mutaassib shaxslar katta xavf tug‘diradi. Ushbu toifaga o‘z 
harakatlari bilan bunday vaziyatlarni keltirib chiqarish, odamlarni birlashtirish va 
jipslashtirish qobiliyatiga ega bo‘lgan, ularni o‘z irodasiga bo‘ysundira oladigan, 
ularda ishonch hosil qila oladigan va olomonni jumbishga keltira oladigan shaxslar 
kiradi. Ma’lumki, odamlarga ta’sir ko‘rsatish «iste’dodiga» ega bo‘lgan bunday 
shaxslarning aksariyati siyosiy faoliyat bilan shug‘ullanadilar yoki jinoyatchilar 
olamiga aloqador bo‘ladilar. 
Olomon tarkibida mutaassib shaxslarni aniqlash va ular tomonidan sodir 
etilishi mumkin bo‘lgan jinoyatlarning oldini olishda profayling metodining o‘rni 
beqiyos. 
Profayling (inglizcha profile – profil) 
yoki profayl metodi – shaxslarni 
psixologik baholash, kuzatish, ularning xulqidagi o‘zgarishlarni tashqi ifoda va xatti-
harakatlar asosida tahlil qilish kabi bir necha psixologik usullardan foydalangan 
holda oldindan bashorat imkonini beradigan shaxs profilini yaratish usulidir. 
Hozirgi kunda shaxslarning profilini yaratish asosida ko‘plab zo‘ravonlik, ko‘p 
takrorlanadigan qotillik jinoyatlarini ochishda keng foydalaniladi. Profayl metodi 
asoschilari psixolog olimlar P.Ekman, V.Frizen, M.Sukerman va B.De Paulolar 
hisoblanishadi. 
2012 yil Yolg‘onni tadqiq qilish bo‘yicha Xalqaro Akademiyada Ye.Spiritsa 
151

---

tomonidan kriminal profayling usuli taqdim etildi. Uning fikricha, 
kriminal 
profayling 
tahmin qilinayotgan jinoyatchi shaxs xususiyatlarini tashxislovchi 
kompleks usullar yordamida psixologik profilining yaratilishi. 
Inson xulqi va uning xatti-harakatlarini oldindan bashorat etish uchun alohida 
qobiliyatga ega bo‘lish yoki ko‘plab kitoblar o‘qish shart emas. Buning uchun 
insonlarga, ularni xatti-harakatlarini o‘rganishga qiziqish bo‘lsa bo‘ldi. Guruhiy 
tartibbuzarlik va ommaviy tartibsizliklarda profayling usulidan foydalanishni 
o‘rganishdan asosiy 
maqsad 
bu jamiyatga zid qarashlari mavjud, jinoiy harakatlarni 
sodir etishga moyil shaxslarni tezkorlik bilan tanish ko‘nikmasini shakllantirishdir. 
Ushbu maqsadga erishish uchun quyidagi bilim va malakalarni