O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti «Xalqaro turizm va turizm servisi» kafedrasi

2-b Sexni ishlab chiqqandan so‘ng ushbu hujjat ariza bilan birga 3 nusxada o‘zbek va rus tillarida O‘zdavstandartga topshiriladi.
3-b Ariza va hujjatlar paketi normativ hujjatlar ekspertizasi bo‘limiga kelib tushadi va 15 ish kuni ichida materiallar tahlili amalga oshiriladi.
4-b Barcha hujjatlarni ko‘rib chiqqandan so‘ng O‘zdavstandart qaror qiladi (a) korxona ishlab chiqarishni amalga oshirishiga muofiq Sexning tasdig‘i haqida; (b) asosli rad etish haqida. Ekspertizani o‘tkazganligi uchun korxona boj to‘laydi.
195

Turistlik standart. O‘zbekistonda tashkiliy-huquqiy shakllaridan qat’iy nazar barcha turistlik korxonalar tomonidan turistlik xizmatlar sifatiga majburiy va tavsiya etiluvchi talablarni belgilovchi standart mavjud. Amaliyotda bu sistema turistning hayoti, sog‘lig‘i va mulkining havfsizligini hamda atrof-muhitni qo‘riqlashni taminlaydigan turistlik xizmatlar sifatiga bo‘lgan majburiy talablarini o‘z ichiga oladi
Shuni aytish kerakki, turistlik xizmatlarga (ekskursiya, poxod, sayohat) va xizmat ko‘rsatishi shartlariga bo‘lgan talablar majburiy va tavsiyalanuv-chilarga bo‘linadi. Barcha turistlik xizmatlarga majburiy bo‘lgan talablar quyidagilar:
· hayot va sog‘liq havfsizligi.
· turist va ekskursantlar mulkining saqlanishi.
· atrof-muhit muhofazasi
Turist va ekskursantlar hayoti va sog‘ligi havfsizligi.
Barcha turistlik xizmat turlari iste’molchilar sog‘ligi, hayoti va mulki uchun havfsiz bo‘lishi kerak. Turistlik xizmatlar havfsizligi normal sharoitda bo‘lganidek, favqulodda holatlar (tabiiy ofat va boshqalar) da ham taminlanishi kerak. Turistlik trassalar ekologik qulay va sanitar- epidemiologik sharoitlari yaxshi bo‘lgan hududlarda joylashtirilishi kerak.
Turistlik xizmatlarga va xizmat ko‘rsatish sharoitlarga talablar.
Ko‘rsatilayotgan turistlik xizmatlar iste’molchilar uchun qo‘shimcha qulayliklarni o‘z ichiga oluvchi talablarga mos kelishi kerak. Turistlik xizmatlar va xizmat ko‘rsatish sohasiga tavsiya qilinuvchi talablar qo‘yidagilar:
· turistlik xizmatlar xizmat ko‘rsatiladigan iste’molchilar xohishi va jismoniy
imkoniyatlariga javob berish kerak;
· ijroning aniq va o‘z vaqtida bo‘lishi iste’molchilarga ko‘rsatilayotgan turistlik
xizmatlar hajmi, muddati va xizmat ko‘rsatish shartlariga ko‘ra, yo‘llanma,
chipta, kvitansiyada ko‘satilgan talablarga mos kelishi kerak;
· majmuiylik (koplekslilik) ko‘rsatiladigan turistlik xizmatlar nafaqat asosiy
xizmatlarda balki, qo‘shimcha xizmatlardan (maishiy, aloqa, savdo) foydalanish
imkonini yaratish kerak;
· xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarning odob-axloqiligi, xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar
axloq normalariga rioya etishi kerak, xodimlar iste’molchilarga nisbatan
muloyim xushmuomila bo‘lishlari kerak;
· qulaylik - turistlik xizmatlar iste’molchilar uchun yaratilgan qulay sharoitlarda
ko‘rsatilishi kerak, bino loyihalari qulay, ratsional jihozlangan bo‘lishi kerak;
· estetiklik - binolarning badiiy masalalari, turistlik korxonaning hududi, tashkilot
marshruti, bino inter’erlari jihozlanishi mos kelishi kerak, xodimlar tashqi
ko‘rinishi va nutq madaniyati estetik talablariga to‘la mos kelishi kerak;
· davomiylilik ya’ni xizmat ko‘rsatish davomiyligi, turistlik va ekskursion
marshrutlar davomiyligi va murakkabligi, ishlatilayotgan transport vositalari va
boshqa xizmat ko‘rsatish vositalari turistlar jismoniy va ruhiy imkoniyatlariga
mos kelishi kerak.
O‘zbekistonda turistlik xizmatlarni loyihalashtirishda hujjatlarni ko‘rib chiqish tartibi mavjud. Shuningdek, turistlik-ekskursion xizmat ko‘rsatish sohasida standartlashtirish ob’ektlari, standartlar kompleksining strukturasi va boshqa standartlarshtirish bo‘yicha hujjatlarning maqsadi va vazifasini belgilovchi standart
196
bor.Menejerlar turistlik xizmatlar uchun ishlab chiqiluvchi loyiha materiallari, korxona va turistlik xizmat ko‘rsatish ob’ektlari (mehmonxonalar, turbaza, marshrutlar va boshqalar) davlat ekologik ekspertizasidan o‘tishi shart. Xizmatlar esa amaldagi qonunlar va normativ hujjatlardagi talablarga mos kelishi kerak. Turistlik xizmatlarni loyihalashtirish turistlik korxonalar tomonidan amalga oshirilishi mumkin yoki boshqa tashkilot tomonidan ham bajarilishi mumkin. Bu holda manfaati bo‘lgan korxona yoki tashkilot tashabbusi bilan shartnoma tuziladi.
Xizmat ko‘rsatishni loyihalashtirishni asosi bu turistlik xizmatlarninig qisqa bayonidir, ya’ni bozorni tadqiq etish natijasida aniqlangan, buyurtmachi bilan kelishilgan va ijro etuvchi imkoniyatlarini e’tiborga olgan talablar majmuasidir. Shu asosda, u quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
· xizmatlar tavsifi normalarini belgilanishi;
· turistlarga xizmat ko‘rsatish jarayoni texnologiyasini belgilash;
· texnologik mahsulotlarni ishlab chiqish;
· sifat nazorati usullarini aniqlash;
· loyiha tahlili;
· loyihani tasdiqqa taqdim etish.