Bloklarni shakllantirish va yopish Rasm 1.11. dan ko'rinib turibdiki, zanjirning har bir blokida ma'lum bir kalit mavjud. Kalit shifrni ochilgunga qadar blok yopilmaydi.
Blok kalitining shifrni ochishmaynerlar tomonidan amalga oshiriladi. Matematik algoritmlarning kompyuter echimida qurilgan kriptovalyutalarni ishlab chiqarish mayning deb ataladi. Va bu bilan shug’ullanadigan shaxslarni maynerlar deb aytishadi.
Rasm 1.11.
Kriptovalyutalarni ahtaradigan maynerlar ularni videokartalar va protsessorlarning quvvatlaridan foydalanib amalga oshiradilar. Ular, o'z navbatida, hisoblash operatsiyalarini bajaradilar, ularning asosiy maqsadi blokka kriptografik imzoni xesh shaklida izlashdir. Uni olib topish bilanoq - blok yopiladi. Va mayner buning uchun kriptovalyuta shaklida mukofot oladi.
Mayning - Bitcoin tarmog'ida zarur va muhim jarayon bo'lib, natijada quyidagi vazifalar hal qilinadi:
Blokcheynga yangi tranzaktsiya blokini yozish.
Yangi Bitcoin tangalarini chiqarish (emissiya).
Tarmoq ishtirokchilariga (maynerlar) tranzaktsiyalarni qayta ishlash va yangi blokni shakllantirish uchun mukofot.
"51% hujum" dan himoya qilish, bu pul tarmog'ini barbod qilish va boshqarishga ro’xsatsiz ochish urinishini iqtisodiy jihatdan befoyda bo’lishini ta’minlaydi.
Tarmoqdagi blokcheyinning ko'plab nusxalarini saqlash. Buning sababi shundaki, maynerlar yangi tranzaktsiyalarni boshqarish uchun blokcheynning to'liq (so'nggi) versiyasiga ega bo'lishlari kerak.
Blokcheynning ishlashi va uning xavfsizligi maynerlar va blokcheynning boshqa ishtirokchilari tomonidan ta'minlanadi. Zanjirning ishini qo'llab-quvvatlaydigan barcha ishtirokchilar bir-biriga tengdir. Server yoki biron bir protsessing markazi yo'q. Har bir blokcheyn foydalanuvchisi xavfsizlik kafolati sifatida ishlaydi. Blokcheyn operatsiyalarni to‘sib bo‘lmaydigan qilib qurilgan.
Tarmoqni markazlashtirmaslik, turli davlatlar va yurisdiktsiyalarni (sud vakolatlari doirasi) vakolatiga ega bo'lgan sub'ektlar o'rtasida ma'lumotlarni o'zaro kelishuv asosida vositachilar yoki tartibga soluvchisiz uzatish imkonini beradi.
Litecoin deb nomlangan kriptovalyuta dunyodagi eng ommalashgan kriptovalyutalar turlaridan biri hisoblanadi. Litecoinning maxsus yaratilgan saytida uni ko;pincha ,,raqamli valyuta” deb ham ataydilar. Litecoin uni yaratuvchilar tomonidan raqamli valyuta bo’lgan bitcoinning evolyutsiyasi hisoblansada, undan ancha muncha farq qiladi. 2013-yilning 11-dekabr holatiga ko’ra BTC-E birjasida 1 LTC taxminan 33 AQSH dollariga teng hisoblangan. Litecoinlar pul almashtirish shaxobchalarida bitcoinga yoki oddiy pullarga almashtirilishi mumkin. Undan tashqari kriptovalyutalar turli xil tovar va xizmatlarni sotib olish uchun ham ishlatilishi mumkin, agarda sotuvchilar rozi bo’lishsa. Litecoin o’zining bir qancha ko’rsatgichlari bilanbitkoinga juda o’xshab ketadi. Bular jumlasiga quyidagilarni kiritishimiz mumkin:
mayning pullar topishning asosiy vositasi;
tarmoqning markazlashmaganligi va tarqoqligi;
tashqi nazoratning mavjud emasligi;
emissiyaning algoritmik jihatdan chegaralanganligi;
pul mablag’iga anonim jihatdan egalik qilish va ulardan foydalanishning anonimligi;
tranzaktsiyalarni rad etishning mumkin emasligi;
mablag’larni tarmoqning bir qismi bo’lgan hamyon faylida saqlanishi.
Xuddi bitkoin kabi Litecoin ham C++ tilida yozilgan mijoz uchun Windows, Mac OS X, Lnux versiyalarida saqlanadi.
Litecoinning va Bitcoindan asosiy farqlari:
Litecoin hisoblash amallari uchun markaziy protsessorni bitkoinga nisbatan samaradorroq ishlatadi, mayningning afzalliklari esa unda biroz pastroq darajada bo’ladi;
pul mablag’larini maksimal katta miqdoridan foydalana olish mumkinligi, ya’ni 84 million dollar;
har 3 va besh kunda kriptografik hisoblarning murakkablik darajasi qayta hisoblanib turiladi;
tarmoqda jami bo’lib 84 million LTC dan foydalanish mumkin, bu esa BTC ga nisbatan to’rt marta ko’p deganidir;
yangi bloklar generatsiya qilingani uchun mukofotlanuv ham840000 blokdan so’ng ikki baravarga kamaytiriladi;
Litekoinning loyihachilari o’zlarining asosiy maqsadlari sifatida bitkoin tizimidagi xatolar va kamchiliklarni tuzatishni qabul qilganlar. Kriptovalyutalar bilan ish olib borilganda litekoinning kursi bitkoinning kursiga bog’liq ekanligi kuzatiladi va ularning bir-biriga bog’liqligidan emas balki litekoinga bo’lgan talab va taklifning o’zaro balansi natijasida paydo bo’ladi. Kriptovalyutalarning kurslarini umuman bashorat qilib bo’lmaydi va holat istalgan tomonga o’zgarib ketishi mumkin, ayniqsa bu holat 21 million bitkoinlar ishga tushib ketganidan so’ng, yaqqol kuzatiladi. Litekoinlarni keying vaqtda kuzatilgan katta muvaffaqiyatlari quyidagilarda ko’rinadi:
Kipr davlatining o’z iqtisodiyotining ayrim qismlarinin bitkoinlarga o’tkazishga rejalashtirilganligi;
kriptovalyutaga juda katta pullar oqimining kirib kelganligi. Ularning kapitalizatsiyalashuvi 1mlrddan oshib ketdi;
ko’pchilik insonlarninglarning yuz so’mga ham, uch dollarga ham bitkoin sotib ololmayotganliklari ularning bitkoin millianerlari bo’lish imkoniyatlarini batamom yo’qqa chiqarganligi; shuning uchun ham bitkoin keyingi ikkinchi alternative kriptovalyuta obro’si orta boshladi. Ushbu bozorda faoliyat ko’rsatgan ko’pchilik insonlar litekoin ham bitkoinning muvaffaqiyatini qaytarishga va u ham ming dollarga kattalikka o’sa olishiga ishondilar; kriptovalyutalning yuqoridagi sabablar tufayli ko’pchilik litekoinlarni faol ravishda sotib ola boshladilar. Faqat bu tizimda kriptografik kodlar xeshlangan holda bloklarga yig’iladi. Hozirgi davrda asosiy kriptovayularni qisqacha tavsifi quyidagi jadvalda keltirilgan:
Valyuta
Kod
Yara
Til
gan
vaqti
Muallif
Faol
lik
Sayt
Xesh
Izoh
Bitcoin
BTC
2009
Satoshi Nakamoto
Ha
Bitcoin.org
SHA-256
Birinchi va eng ommabop kriptovalyuta, proof-of-work
