O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi samarqand davlat universiteti inson resurslarini boshqarish fakulteti

Xavfsizlik va himoyalanganlik
Yuqorida aytib o'tilganidek, har qanday markazlashtirilgan ma'lumotlar bazasi buzilishi va o'zgartirilishi mumkin. Blokcheyn bilan bu mumkin emas.
Bloklardan birini buzish va undagi ma'lumotni o'zgartirish mantiqqa to'g'ri kelmaydi, chunki barcha bloklarni buzish kerak va bu juda katta hisoblash quvvatini talab qiladi - chunki yangi bloklarda oldingi bloklar to'g'risidagi shifrlangan ma'lumotlar mavjud. Shuning uchun, buzishga urinish tarmoqning boshqa ishtirokchilari tomonidan seziladi.
Elektron raqamli imzo bilan bir qatorda, xesh- funktsiyalaridan foydalangan holda kuchli shifrlash algoritmi firibgarlikka to'sqinlik qiladi.
Imzo ikkita kalitdan foydalanadi - ochiq va yopiq. Birinchisi, imzoning o'zini tekshirish uchun kerak, ikkinchisi uni yaratish uchun ishlatiladi va maxfiydir. Kalitlar ishtirokchilarga ma'lum ma'lumotlarga kirishni ta'minlaydi.
Ochiqlik va shaffoflik
Hamma ma'lumotlar bazasi jamoat mulki hisoblanadi va shuning uchun har kim bu yoki boshqa blok ma'lumotlarini ko'rishi mumkin. Bir foydalanuvchi pulni boshqa foydalanuvchiga o'tkazishi mumkin - agar xohlasangiz, hamma bu haqda bilib olishi mumkin. Ammo kim pulni kimga o'tkazganligi sirligicha qolmoqda. Ushbu ma'lumotlar almashuv bevosita ishtirokchilari uchun mavjud, agar ular o'zlari buni oshkor qilishni istamasalar.
Yozuvning doimiyligi
Yangi ma'lumotlarni yozib olish uchun blokcheyn tugunlarining kelishuvi talab qilinadi (1.10. - bandga qarang). Bu sizga operatsiyalarni filtrlash va faqat qonuniy tranzaktsiyalarni yozib olish imkonini beradi. Xeshni almashtirish imkoniyati yo’q.
Blokcheynning ishlashiga misol (Rasm 1.11.).

1. 
   A mijoz pulni B mijoziga o'tkazishmoqchi;
   
2. 
   Tranzaktsiyalar tarmoqqa o'tkaziladi va bloklarga yig'iladi, har bir blokda oldingi blokning raqami va xeshi mavjud;
   
3. 
   Bloklar tizimning barcha ishtirokchilariga tekshirish uchun yuboriladi;
   
4. 
   Agar xato bo'lmasa, har bir ishtirokchi o'z ma'lumotlar bazasi blokiga blok yozadi;
   
5. 
   Blok blok zanjiriga qo'shiladi, unda avvalgi barcha operatsiyalar haqida ma'lumotlar mavjud;
   
6. 
   Pul A mijozidan B mijoziga o'tkaziladi.
   

Rasm 1.10. Blokcheynning ishlash sxemasi

Ushbu tizim qanday ishlashini ko'rib chiqaylik. Bloklarning ushbu ketma-ketligi (1-2-3-4-5-6) zanjirdir, ayanchli doiraemas. Bloklarning har birida ma'lum ma'lumotlar to'plami mavjud. Barcha bloklar bir-biri bilan bog'langan. Yangi ma'lumotlar to'plami faqat eski ma'lumotlar to'plami yopilganidan keyin yaratilishi mumkin.