O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Zaharli va zararli o’tlar

Tabiiy o’tloq va yaylovlarda chorvachilikka zarar yetkazadigan juda ko’plab o’simliklar uchraydi. Chorvachilik mahsulotlarini buzadigan va chorva mollarini turli organlarini shikastlantirib, ularda turli kasalliklar keltirib chiqaradigan o’tlar zararli o’tlar deyiladi. Bunday o’simliklar kuylarning junini ifloslantiradi, ovkat xazm kilish organlarini shikastlaydi, sutning ta’mini buzadi va xokazo.
Piyoz, sutlama, sutning rangini xar xil rangga buyasa, qamish, shuvoq, sutning ta’mini buzadi. Chorva mollari piyoz, Makkajo’xori, xantal, yartka, sarimsoqutni esa sutning ta’mi buziladi va qulansa hid keladi.
Quytikan, toshkakra, junning sifatini buzadi. Tukli iloq, qorakuza, oq itqunoq chorva mollarini ovqat hazm qilish sistemasiga zarar yetkazadi.
Zaharli o’tlar tarkibidagi zaharli moddalar (alkoloidlar, glyukozidlar) chorva mollarini kuchli zaharlaydi va hatto ularni o’limiga sabab bo’ladi.
O’zbekistonda keng tarqalgan zaharli o’tlardan biri ayiq tovondoshlar oilasiga kiruvchi uchmadir. Uchma efemer yaylovlarida ko’p uchraydigan zaharli va zararli o’simliklarni morfologik va biologik xususiyatlari bilan tanishadilar, ularning rivojlanish fazasining kaysi davrida uta Zaharli bulishi, kaysi turdagi xayvonlarni kuprok zaxarlashi, usadigan joylarini daftarlariga yozib oladilar.
Talabalar har bir zaharli yoki zararli o’simlikni qaysi oilaga, avlodga, turga mansubligini aniqlaydilar va o’simlik kovlab olingan joyni, muddatni yozib oladilar.
Olingan ma’lumotlarni quyidagi jadvalga yozib oladilar.
Yaylovlarda ko’p uchraydigan zaharli va zararli o’tlarni xarakteristikasi

O’sim-lik	Oila-si	O’simlik-ning mor-fologik xususiyat-lari	Uchrash joy-lari	Mollar tomoni-dan eyilishi	Zararligi		Zaharli
					Kaysi xayvon turi uchun	Kelti-radigan zarar-ning xarak-teri	Kaysi xayvon turi uchun	Zaxar-lilik dara-jasi