O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi saida kasimxodjayeva

A. Kuliginning “Uyidan chiqqan odam” xor poemalari turkumi
 
(1988). 
Kinoyali yondashuv A. Kuliginning “Uyidan chiqqan odam” xor poemalari 
turkumiga ham xosdir. Asar shoir D. Xarmsning turli yillarda nashr qilingan 
she’rlaridan tashkil topgan bo‘lib, umuman olganda quvnoq, kulgili mazmunga ega. 

---

110 
Ammo liriko-monologik bayonda ijro etiladigan ba’zi yumoristik tez aytishlar, 
o‘xshatishlar ortida fojea belgilari sezilib turadi. 
Musiqaning nazokatli kinoyasi orqali, turli obrazlarning rango-rang 
taqqoslanishi, asar finalida yuksalish xoraliga olib keladi. Asarning asosiy g‘oyasi esa 
she’r matnlarida berkitilgan. Bir ko‘rinishda bolalarning oddiy to‘rtliklariga 
o‘xshagan kupletlarda, chuqur sotsial ma’no o‘rin egallaydi. Asar Shoir va uning 
Muhabbatini 30-50yillar hayoti, o‘sha davr muhiti, “qator-qator yo‘q bo‘lib 
ketayotgan odamlar” haqidagi voqealar fonida tasvirlaydi. 
Yumorning asosiy yo‘nalishlaridan bo‘lgan grotesk va satira 70-80-yillar 
ijodiyotida ham katta ahamiyat kasb etadi. Jumladan, mazkur yillarda N. Gogolning 
ijodiga nisbatan kompozitorlarning qiziqishi yanada ortadi. Bu qiziqish bir tomondan 
D. Shostakovichning ta’sirida yuzaga kelgan desak, hech bir mubolag‘a bo‘lmaydi. 
Zero, aynan shu yillarda “Gogolning musiqiy teatri” deb atasa bo‘ladigan asarlar 
qatori yuzaga keladi: A. Xolminovning “Kolyaska” va “Shinel” operalari,
M. Vaynbergning “Portret” operasi, G. Banshikovning “ Ivan Ivanovich bilan Ivan 
Nikiforovichning tortishuvi haqida” operasi, G. Ivanovning “Revizor” operasi,
V. Gubarenkoning “Viy” operasi; A. Chaykovskiyning “Revizor” baleti,
A. Shnitkening “Eskizlar” baleti shular jumlasidandir. 
N. Gogol ijodiga nisbatan qiziqishning yana bir sababi – zamona 
kompozitorlarini qiynagan savollarga adib tilida javob hozirlashdadir. Ya’ni, 
yuqorida aytib o‘tganimizdek, o‘z fikrini turli ko‘rinishlarda ro‘yobga chiqarish, 
satira yo‘li bilan kamchiliklarni fosh etish 70-80-yillarda ayniqsa dolzarb bo‘ladi. 
Jamiyatda yuzaga kelgan muhit, tubanlik, befarqlik N. Gogol satirasi orqali 
ayamay fosh etiladi. Musiqaning imkoniyatlari esa uning kuchini yanada oshiradi.