O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti “Bank-moliya xizmatlari” fakulteti

Oddiy aktsiya egalari: 

▪ aksiyadorlar umumiy yig`ilishida qaror qabul qilishda ovoz berish huquqigq ega; 

▪ Bankni boshqarishda qatnashish; 

▪ Bank daromadiga qarab dividend olish; 

▪ bank likvidatsiya bo`lgan taqdirda, ustav kapitaliga kiritgan ulushlarini va 

hisoblangan dividendlarni imtiyozli aksiya egalaridan keyin olish huquqiga ega. 

Aksiyadorlar O`zR qonunchiligida va Bank ustavida belgilangan boshqa 

huquqlarga ega. 

Aksiyadorlar quyidagi huquqlarga ega: 

▪ xizmat ko`rsatuvchi depozitariydan Depo hisobvarrag`idan ko`chirma; 

▪ dividend ko`rinishida foydaning bir qismini olish; 

▪ Bank likvidatsiya bo`lgan taqdirda, o`z ulushiga muvofiq Bank mulkining bir 

qismini olish; 

▪ Bank boshqaruvida qatnashish; 

▪ Bank ustaviga asosan Bankning moliyaviy-ho`jalik faoliyati to`grisida to`liq va 

ishonchli ma`lumot olish; 

▪ O`z huquqlarini davlat qimmatli qog`ozlar bozorini nazorat qiluvchi organ yoki 

sudda o`z huquqlarini himoya qilish; 

▪ olgan dividendlarini o`z ihtiyorlariga ko`ra sarflash; 

▪ qimmatli qog`ozlar bozorining malakaviy ishtirokchilari yoki Bankning vijdonan 

bo`lmagan hatti-harakati yoki malakasizligi natijasida qo`yilgan hatolari hisobiga 

keltirilgan zararlarini qoplanishini talab qilishga; 

▪ o`z manfaatlarini himoya qilish maqsadida assotsiatsiya va boshqa jamoa 

birlashmalariga birlashishlari mumkin; 

▪ olinishi mumkin bo`lgan zarar va yo`qotishlarni sug`urtalash. 

Aksiyadorlar Bank ustavida belgilangan boshqa huquqlarga ega. 

---

35 

 

XULOSA 

 

Kurs ishi jarayonida quyidagi ilmiy taklif va amaliy tavsiyalar ishlab chiqildi: 

1. Tijorat banklarining qimmatli qog‘ozlar bozoridagi operatsiyalar faoliyatini 

takomillashtirishdagi  muammolardan biri-portfelni boshqarishdan ko‘zlangan 

maqsadni aniqlash hisoblanadi. Ushbu muammo portfelni shakllantirish statistik 

ma’lumotlardan, portfelni boshqarishdan dinamik masalalarga o‘tish jarayonida 

baza modellarini modifikatsiyalash zarurligi bilan bog‘liq. 

Bank amaliyoti ko‘rsatishicha, shartnomaning amal qilish muddati bo‘yicha 

mijoz o‘z operatsiyalar manfaatlarini o‘zgartira olmaydi. Ushbu vazifani amalga 

oshirish operatsiyalar portfeli prognozini aniqlash imkonini beradi. 

2. Maqsadlarga ko‘ra, banklarning operatsiyalar faoliyati aktivlar o‘rtasida 

portfel operatsiyalarlarini samarali taqsimlanishidan iboratdir. Ushbu portfel 

shakllanishida xavfsizlik, daromadlilik kabi jihatlarga e’tibor qaratish lozim. 

Operatsiyalar nazorati portfelining ikki turini, ya’ni daromad va o‘sish 

portfelini alohida ajratish lozim. Ushbu portfellar asosida daromad shakllanadi. 

Har bir portfel kam risklilik, yuqori likvidlilik va daromadlilik tamoyillariga 

asosan shakllanadi. 

3. Operatsiyalar portfeli jismoniy yoki yuridik shaxsga tegishli bo‘lgan 

qimmatli qog‘ozlar majmui hisoblanadi. Ushbu portfelni boshqarishdan maqsad 

portfelning operatsiyalar xususiyatini saqlab qolishdir. Portfelli operatsiyalarni 

boshqarishda investor o‘zi uchun shart-sharoit yaratishi, banklar esa, qimmatli 

qog‘ozlarni optimal tuzulmasini aniqlashi zarur. 

4. Qimmatli qog‘ozlarning milliy bozoriga operatsiyalarlarni jalb qilish 

sur’atlarini oshirish bilan bog‘liq muammo emissiya, qimmatli qog‘ozlar 

segmentlari hajmlari va turlarini kengaytirishdan iborat. Buning uchun quyidagilar 

amalga oshirilishi lozim: 

---

36 

 

a)  investorlarning  muayyan  operatsiyalar  loyihalarga  ajratilayotgan 

mablag‘larni asosiy manba hisoblangan qimmatli qog‘ozlar emissiyasining 

samarali mexanizmini joriy etish; 

b) davlat va korporativ qimmatli qog‘ozlar majmuini kengaytirish; 

v) jamoa operatsiyalarlash institutlari tarmog‘ini kengaytirishda banklar 

faolligini oshirish; 

g) konvertatsiyalanuvchi qimmatli qog‘ozlar emissiyasining me’yoriy-

huquqiy asoslarini ishlab chiqish. 

Yuqoridagilarni amalga oshirish tufayli emissiya, qimmatli qog‘ozlar 

segmentlari hajmlari va turlarini kengaytirishga erishiladi. 

5. Fond birjalarida faoliyat yuritayotgan banklar muntazam va vaqtinchalik 

risklar bilan to‘qnashadi. Birinchisi, bu-fond bozorida umumiy ahvol bilan bog‘liq 

risklardir. Ikkinchisi esa, selektiv, inflyatsion, sohaviy, hududiy operatsiyali 

risklarga tegishlidir. 

6. Tijorat banklari faoliyatida mavjud ko‘rsatkichlar, imkoniyatlar darajasida 

optimal, yuqori daromadlilik va ishonchlilik xususiyatlarini yo‘lga qo‘yilishi 

banklar uchun xalqaro hamkorlik aloqalarini o‘rnatishda muhim asos bo‘lib xizmat 

qiladi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

37