O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat сhet tillar instituti

Miyacha.  Uzunchoq  miya  va  ko’prikdan  keyin  miyacha  joylashgan  bo’ladi.      Miyacha 

ikkita  yarim  sharlardan  iborat  bo’lib  chuvalchang  shaklida  birikkan  bo’ladi.  Miyachaning 

kulrang moddasi uning po’stlog’i shaklida ustki  yuza qismida yotadi. Bu po’stloqning qalinligi 

1-2,5  mm.  miyachaning  yuzasi  ko’p  sonli  egatlar  bilan  g’adir-budur  uyma-chuqurliklar 

ko’rinishida    bo’ladi.  Miyacha  po’stlog’ining  ostida  oq  modda  joylashgan  va  uning  ichida  esa 

kulrang moddaning to’rtta yadrosi joylashadi. Oq   moddaning tolalari, miyachaning o’zini turli 

qismlarini  orasidagi  bog’lanishlarni  ta’min  etadi,  hamda  pastki,  o’rtangi  va  yuqorigi  miyacha 

oyoqchalarini hosil qiladi va miyachani miyaning boshqa bo’limlari bilan bog’laydi. 

Miyachaga  gavda  harakatlanayotgan  paytda  qo’zg’atiladigan  barcha  reseptorlardan 

impulslar keladi. Miyacha murakkab harakat aktlarini koordinasiyalashda ishtirok etadi. Miyacha  

bilan bosh miya katta  yarim sharlari po’stlog’ining ikki tomonlama aloqasi har xil harakatlarni 

bajarilishiga  ta’sir  ko’rsatish  imkonini  beradi.  Bosh  miya  katta  yarim  sharlari  miyacha  orqali 

skelet muskullari tonusini (taqsimlaydi va qayta taqsimlaydi) boshqaradi va ularning qisqarishini 

koordinasiyalaydi.  Odamlarda  miyachaning  funksiyasi  buzilganida  yoki  olib  tashlanganida 

muskullar 

tonusini 

boshqarilishi 

buziladi: 

qo’l 

va 

oyoqlar 

harakati 

keskin, 

koordinasiyalashmagan,  telbalarcha  harakat,  qo’l-oyoqlar  va  bosh  tinimsiz  qaltiraydi  va 

tebranadi.  L.A.Orbeli  ishlari  bilan  vegetativ  funksiyalarning  bajarilishida  (yurak-tomirlar  tizim 

---

 

20 

faoliyatida,  nafas,  ovqat  hazmi,  termoregulyasiya)  miyachaning  ishtiroki  har  tomonlama 

ko’rsatib  berildi.  Yangi  tug’ilgan    bolalarda  miyacha  yaxshi  rivojlanmagan,  lekin  miyacha 

nervlari yarim sharlarnikidan yaxshi rivojlangan bo’ladi. Hayotning birinchi yilida miyacha jadal 

o’sadi.  Keyinchalik  uning  o’sish  tempi  susayadi,  15-yoshli  bolalarda  miyacha  voyaga  yetgan 

odamlardagi o’lchamga yetadi.  

O’rta  miya.  O’rta  miya,  katta  miya  oyog’idan  va  to’rt  do’ngliklardan  iborat.  O’rta 

miyaning bo’shligi torgina kanal-miya suv o’tkazuvchisi (vodoprovod) dan iborat bo’lib pastdan 

to’rtinchi va yuqoridan uchinchi qorinchalar bilan tutashgan bo’ladi. Miya suv o’tkazuvchisining 

devorlarida  III  va  IV  –bosh  miya  nervlari  ko’zni  harakatga  keltiruvchi  va  chig’irli  nervlarni 

yadrosi joylashgan bo’ladi. 

O’rta  miya  orqali  katta  yarim  sharlar  po’stlog’i  va  miyachaga  boradigan  yuqoriga 

ko’tariluvchi,    uzunchoq  va  orqa  miyaga  nerv  impulslarini  olib  boruvchi,  tushuvchi  nervlarni 

barchasi o’tadi. 

O’rta  miyada  to’rt  do’nglik  yadrolari,  ko’zni  harakatlantiruvchi  va  chigirli,  nervlarni 

yadrolari, qizil  yadro va  qora substansiya shaklidagi  kulrang moddaning jamlamasi  joylashgan. 

To’rt do’nglikning oldingi  bњrtigi, birlamchi ko’rish markazi  hisoblansa  keyingi  bњrtigi  esa  –

birlamchi eshitish markazi hisoblanadi.  Ularning ishtirokida yorug’lik va tovushlarga chamalash 

reflekslari bajariladi: ko’zning,  boshning harakati, hayvonlarda quloqning dikkayishi va hokazo.  

Qora  substansiya, yutish va chaynash, qo’l barmoqlarining nozik harakatlari singari murakkab 

koordinasiyalovchi  aktlar  bilan    bog’liq.  Qizil    yadro  esa  to’g’ridan-to’g’ri  muskullar  tonusini 

boshqarilishi bilan bog’liq.