O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat сhet tillar instituti



Download 1,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet20/119
Sana27.02.2021
Hajmi1,62 Mb.
#60492
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   119
Bog'liq
yosh fiziologiyasi fanidan maruzalar matni

Oldingi  miya.  Oraliq  va  keyingi  qismlardan  iborat  oldingi  miyaning  –  po’stloq  va 

pњstloљ  osti  bo’limlari-  keyingi  miyaga,  ko’rish  bњrtiklari  va  bњrtakosti  bo’limlari  –  oraliq 

miyaga  taaluqlidir.  Oraliq  miya,  o’rta  miya  bilan  chegaradosh  bo’lib,  katta  yarim  sharlar  esa 

yuqoridan va yon tomondan miyaning boshqa bo’limlarini yopib turadi. 



Oraliq miya.Odamning oraliq miyasi  uchinchi qorincha bo’shlig’ini o’rab turuvchi to’rt 

qismdan iborat bo’ladi: epitalamus, dorsalli talamus, entralli talamus va gipotalamus qismlardan. 

Oraliq miyaning asosiy qismi  – talamus (ko’rish buragi) (talamus). Bu juft, katta tuxum 

shaklidagi kulrang moddaning hosilasi. Talamusning  kulrang  moddasi yupqa oq qatlamlar bilan 

uch:  oldingi,  medial  va  laterial  oblastlarga  bo’linadi.  Har  bir  bo’lim  o’ziga  xos  yadrolar 

jamlamasi  hisoblanadi.  Talamus  yadrolari  funksiyalarini  o’rganish,  ayniqsa  katta  yarim  sharlar 

po’stlog’i  hujayralarining  faolligi  xususiyatlariga  ta’sirini  o’rganish  ularni  ikkita  spesifik  va 

nospesifik  yadrolar (maxsus va maxsus bo’lmagan) guruhlariga bo’lish  imkonini berdi. 

Talamusning  maxsus  yadrolari  o’zining  tolalari  bilan  katta  yarim  sharlar  po’stlog’iga 

yetib boradi va uning sanoqli hujayralarida sinapslar hosil qiladi. Maxsus yadrolarni yakka elektr 

ta’sirotchilar  bilan  ta’sirlaganda  po’stloqning  unga  xos  bo’lgan,  chegaralangan  qismlarida 

birlamchi javob tariqasida juda tez (yashirin davri 1-6 ms) reaksiya vujudga keladi. 

Maxsus bo’lmagan talamus yadrolaridan impulslar katta yarim sharlar po’stlog’ining turli 

qismlariga bir vaqtning o’zida tushadi.  Nospesifik yadrolar qo’zg’atilganida po’stloqning to’liq 

yuzasi bo’ylab diffuziya holatidagi javob reaksiyasi 10-50 millisekunddan keyin yuzaga keladi. 

Bu  paytda  po’stloq  hujayralarida  qayd  qilinayotgan  potensiallar  kattagina  latent  davrga  ega 

bo’ladi va ularning ko’rinishi sekin-asta ortuvchi yoki susayuvchi to’lqinlar shaklida bo’ladi. Bu 

qamrab olish reaksiyasidir. 

Organizmning  barcha  reseptorlaridan  (hid  bilish  reseptorlari  mustasno)  markazga 

intiluvchi  impulslar  bosh  miyaga  yetguniga  qadar  avval  talamus  yadrolariga  kelib  tushadi.  Bu 

yerga  ko’rish  signallari,  eshitish,  teri,  yuz,  gavda,  qo’l  va  oyoqlar  reseptorlaridan  va 

proprioreseptorlardan,  ta’m  bilish  reseptori,  ichki  organlar  reseptorlaridan  (visseroresentorlar) 

impulslar tushadi. Bu yerga keyinchalik yarim sharlar po’stlog’ining harakat zonasiga keluvchi 

miyachadan ham impulslar tushib turadi. 

Talamusga tushuvchi  axborotlar qayta ishlanadi, o’zlariga mos  emosional  rang oladi va 

miyaning katta yarim sharlariga yo’naltiriladi. 

Talamus  funksiyalarini  buyuk  tadqiqotchilaridan  biri  –  Uokterning  fikricha,  talamus 

o’rtadagi  bog’lovchi  hisoblanadi,  tashqi  muhitdan  kelayotgan  barcha  qo’zg’alishlar  bu  yerda 

shaklan  o’zgartirilib,  shunday  tarzda  po’stloq  va  po’stloqosti  markazlariga  organizm  doimiy 

ravishda  o’zgaruvchi  tashqi  muhit  sharoitlariga  adekvat  holda  moslasha  oladigan  darajada 

yo’naltiriladi. 

Talamusning nospesifik  yadrolarining roliga to’xtaladigan bo’lsak, talamusning spesifik 

yadrolaridan  kelayotgan  impulslar  po’stloq  neyronlarin  faoliyatini  yengillashtirgunicha 

faollashtiradi.  Ko’rish    bњrtiklari  jarohatlanganda  his-hayajonni  namoyon  bo’lishi  ko’pchilik 

holatlarda buziladi, sezish-taktil xarakteri almashinadi. Bunday hollarda hattoki    teriga unchalik 

jiddiy  bo’lmagan  tovush  yoki  yorug’lik  ta’siri  ham  kasallarda  kuchli  og’riq  chaqirishi  yoki 

kuchli  og’riqli  ta’sir  ham  sezilmasligi  mumkin.  Bu  esa  ko’pchilik  mualliflarga  talamus  og’riq 

sezishni  oliy  markazi  deb  hisoblashlariga  asos  bo’lib  xizmat  qildi.  Ammo,  ularda  og’riq 

sezgilarini  shakllanishida  katta  yarim  sharlar  po’stlog’ining  ahamiyati  jiddiy  ekanligini 

ko’rsatuvchi ko’pgina eksperimental va klinik ma’lumotlar ham bor. 




 

22 



Download 1,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   119




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish