O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat сhet tillar instituti

Vegetativ  asab  tizimining  funksiyalari.Ko’pchilik  ichki  organlar      ikki  tomonlama 

innervasiyalanish  xususiyatiga  ega:  ularning  har  biriga  ikkita-simpatik  va  parasimpatik  nervlar 

keladi.  Vegetativ      asab  tizimi  ichki  organlarning  ishini,  moddalar  almashinuvini,  organizmni 

kelgusidagi  talabiga  mos  ravishda  moslanishini  boshqaradi.  Ko’pchilik  organlarga  simpatik  va 

parasimpatik nervlar qarama-qarshi ta’sir ko’rsatadi. Simpatik nerv yurak ishini tezlashtiradi va 

kuchaytiradi,  parasimpatik  nerv  esa  (adashgan)  tormozlaydi;  parasimpatik  nerv  ko’zning 

kamalak  po’stlog’ining  halqali  muskullarini  qisqarishini  chaqiradi  va  shuning  hisobiga  ko’z 

gavhari torayadi, simpatik nerv esa gavharni kengayishini chaqiradi. 

Lekin,  qo’zg’atish  sharoitini  o’zgartirish  yo’li    bilan  N.Ye.Vvedinskiy  boshqa  tarzdagi 

samara  olish  mumkinligini  ham  ko’rsatib  berdi:  yurak  miya  va  parasimpatik  nerv  tolalari  bir-

birini ta’sirini uzviy holda kuchaytiradi. 

Vegetativ  asab  tizimining  simpatik  qismi  ya’ni  qachonki  uning  eng  yuqori  kuchi  talab 

qilinadigan bo’lsa, ayniqsa zarur sharoitlarda organizmni jadal faoliyatini ta’minlaydi. Vegetativ  

asab  tizimining  parasimpatik  qismi  –  «bekor  qilish»  tizimi,  organizm  tomonidan  sarflangan 

imkoniyatlarni tiklanishini ta’min etadi. 

Charchagan  skelet  muskullarining  simpatik  nervlarini  qo’zg’atish  uning  ish  qobiliyatini 

tiklaydi.  Bularning  hammasi  L.A.Orbeli  va  A.G.Ginensinskiylarga  simpatik  asab  tizimini  

moslanish-trofik funksiyasi haqida gap yuritish imkonini berdi. 

Qon bosimini nisbatan darajada  ushlab turilishi, termoregulyasiya, muskullar ishi paytida 

yurakning  qisqarishini  sekinlashishi,    tezlashishi  va  boshqalarni  reflektor  reaksiyalari  vegetativ 

asab tizimining faoliyati bilan bog’liq. 

Vegetativ  asab  tizimining  barcha  bo’limlari  oraliq  miyada  joylashgan  oliy  vegetativ 

markazlarga  bo’ysunadi.  Vegetativ  asab  tizimining  markazlariga  miya  tanasidagi  retikulyar 

formatsiyadan,  miyacha,  gipotalamus,  yarim  sharlar  po’stloq  osti  yadrolari  va  po’stlog’idan 

impulslar keladi.