O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti filologiya fakulteti

So’z yasalishining bir necha usullari bor:

1. 
   Affiksatsiya – yasashga asos qismga qo’sshimchalar qo’shish orqali so’z yasash.
   
2. 
   Kompozitsiya – so’zlarni qo’shish orqali yangi so’z yasash.
   

Masalan, ishla so’zi ish qismiga(yasashga asos) –la qo’shimchasini qo’shish bilan hosil bo’lgan. Kitobsevarlar, sotib olmoq, bu yerda singari so’zlar esa ikki so’zni bir-biriga qo’shish orqali hosil qilingan.


Savol va topshiriqlar.

1. 
   Affiksatsiya usuli bilan so’zlar yasalishiga misol keltiring
   
2. 
   Kompozitsiya usuli bilan yasalgan so’zlarni toping.
   
3. 
   Yangiliklar saytidan hafta yangiliklari matnini tahlil qiling.
   

20-MAVZU: MORFOLOGIYA. SO‘Z TURKUMLARI. MUSTAQIL SO‘Z TURKUMLARI. “BUXORO – QADIMIY SHAHAR” MATNI.


Morfologiya va uning o’rganish obyekti. So’z turkumlari
1-topshiriq. So’zlarga so’roq bering va ma’nosini aniqlang.
Bola, o’qi, chiroyli, yigirmata, biz, Anvar, o’n , daftar, men, uchinchi,aqlli.
2-topshiriq. O’n, oltin, bormoq, yugurmoq, million, gilos, ko’k, qizil, opa, tog’a, Salima, kelmoq.
Bilib oling. So’zlarning so’rog’i va qanday umumlashgan ma’no ifodalashiga ko’ra guruhlarga bo’linishi so’z turkumlari hisoblanadi.
So’z turkumlari ma’no va vazifasiga ko’ra quyidagi guruhlarga bo’linadi: 1. Mustaqil so’zlar. 2. Yordamchi so’zlar. 3. Undov so’zlar. 4. Taqliq so’zlar. 5. Modal so’zlar.
Ma’lum bir so’roqqa javob bo’lib biror gap bo’lagi vazifasida keladigan so’zlar mustaqil so’zlar sanaladi: fe’l, ot, sifat, son, olmosh va ravishlar mustaqil so’zlardir.
Mashq. So’zlarga so’roq berib, guruhlarga ajrating. Ular ishtirokida gaplar tuzing.
Voy, maroqli, oh, har qaysi, tabiat, ishonmoq, shu, yuzlarcha, oh, albatta siz, sodda, keskin, yuzlab, yaratmoq, ular, asta, ertalab, million, oliyjanob, biroq, eslamoq, unutmoq, haqiqat, hamda, qo’llab- quvvatlanmoq, bo’ysunmoq, ko’rmoq, ta’sir, hurmat, bu, harakatchan, uy.