O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

3.3.1-rasm. Imom Ismoil al-Buxoriyning 
sayohatlari
 
3.3.2-rasm. Abu Iso 
Muhammad at - Termiziy

---

48 
Muhammad al - Xoraz-
miy
Xorazmda tug‗ilgan va 
Bog‗dodda vafot etgan. Al- 
Xorazmiyning asarlarida ham-
masi bo‗lib 537 joyning nomi, 
shaharlar, tog‗lar (203 ta nom), 
dengizlar va orollarning nom-
lari, oxirida esa daryolar alo-
hida-alohida yozilgan. Qizil 
dengiz, Hind va Atlantika 
okeanlari kabi nomlar uchraydi. Shuningdek, Azov dengizi, Nil 
daryosi havzalariga izoh berilgan. Italiyalik sharqshunos K. Nallino: 
―Yevropadagi hech bir xalq Al-Xorazmiy erishgan yutuqqa erishgan 
emas va bunday asar yaratishga qobil emas edi‖, – deb yozgan edi. 
Al-Xorazmiyning sayohatlari natijasida yaratilgan geografik g‗oya-
lari bu fanni yangi pog‗onaga ko‗tarib, IX asr boshlarida Sharqda 
yangi geografiya fanining yaratilishiga olib keldi. 
Ahmad Farg„oniy
Farg‗onada tu-
g‗ilgan va dastlabki ilmni shu yerda olib, 
voyaga yetgan. So‗ng o‗sha zamonda 
Sharqda mashhur bo‗lgan Bog‗doddagi 
―Bayt-ul hikma‖ akademiyasida Mu-
hammad al-Xorazmiy bilan ishlash bax-
tiga muyassar bo‗lgan. Ahmad Far-
g‗oniy Quyosh va Oy tutilishlarini ilmiy 
jihatdan isbotlab bergan, yulduzlar ilmi-
ning sultoni deb tan olingan Mirzo 
Ulug‗bekdan besh asr oldin Quyosh va 
yulduzlarning harakat yo‗nalishlarini, 
Yer shar shaklida ekanligini va u qutblar 
deb ataluvchi ikki o‗q atrofida harakatla-
nishini ham isbotlab bergan. 
Oradan 800 yil o‗tgach, Xristofor Kolumb hamda XVI asrda 
Yer shari bo‗ylab aylanma sayohatni amalga oshirgan Fernando 
Magellan ham Ahmad Farg‗oniyning Yer shari hajmini hisoblash 
uchun ishlatgan bir daraja meridian uzunligi haqidagi hisob-
kitoblarning naqadar to‗g‗ri ekanligini yozib qoldirishgan. Ahmad