O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

YUNESKO “Jahon merosi” ro„yxatidagi O„zbekistonning tarixiy yodgorliklari 
№ 
Nomi 
Joylashishi 
Tashkil etilgan 
sanasi 
YUNESKO 
ro„yxatiga 
kiritilgan yili 
№ 
1 
Shayx Muxtor Vali 
maqbarasi
 
Xorazm viloyati 
XVI asr
 
1996
 
№ 798
 
2 
Xanbandi to‗g‗oni 
Jizzax viloyati 
X-XIII asr 
1996
 
№ 809
 
3 
Ak Astana-Baba 
maqbarasi
 
Surxandaryo 
viloyati 
aniqlanmagan
1996
 
№ 801
 
4 
Chotqol qo‗riqxonasi 
Toshkent 
viloyati 
1947-yil
 
2008
 
№ 5285
 
5 
Kanka shaharchasi 
Toshkent 
viloyati 
VI
-
VII asr 
2008
 
№ 5286
 
6 
Shoxruxiya
 
Toshkent 
viloyati 
X
-
XI asr 
2008
 
№ 5287
 
7 
Abdulxon Bandi 
dambasi
 
Jizzax viloyati 
aniqlanmagan
2008
 
№ 5288
 
8 
Zomin tog‗lari: Zomin 
milliy bog‗i, Zomin
Jizzax viloyati 
XX asr
 
2008
 
№ 5289
 
3
0
1

---

303 
18.2.1-jadvalning davomi 
 
davlat tog‗-archa 
qo‗riqxonasi 
9 
Arab Ota maqbarasi 
Samarqand 
viloyati 
V-VII asr 
2008
 
№ 5290
 
10 
Qo‗qon tarixiy markazi Farg‗ona viloyati 
X-XII asr 
2008
 
№ 5291
 
11 
Shoximardon
 
Farg‗ona viloyati 
aniqlanmagan
2008
 
№ 5292
 
12 
Axsikent
 
Namangan 
viloyati 
IIIasr 
2008
 
№ 5293
 
13 
Ko‗hna Pop 
Namangan 
viloyati 
VIIIasr
 
2008
 
№ 5294
 
14 
Gissaroy tog‗lari 
Surxandaryo 
viloyati 
aniqlanmagan
2008
 
№ 5295
 
15 
Andijon
 
Andijon
viloyati 
IX asr
 
2008
 
№ 5296
 
16 
Siypantosha qoya 
tasvirlari 
Qashqadaryo 
viloyati 
aniqlanmagan
2008
 
№ 5297
 
17 
QadimiyTermiz 
Surxondaryo 
viloyati 
II
-
III asr 
2008
 
№ 5298
 
18 
Zaraut-Soy qoya 
tasvirlari 
Surxondaryo 
viloyati 
aniqlanmagan
2008
 
№ 5299
 
3
0
2

---

304 
18.2.1-jadvalning davomi
 
19 
Boysun
 
Surxondaryo 
viloyati 
aniqlanmagan
2008
 
№ 5300
 
20 
Poykent
 
Buxoro viloyati 
IV asr
 
2008
 
№ 5301
 
21 
Varaxsha
 
Buxoro viloyati 
IV asr
 
2008
 
№ 5302
 
22 
Ayub maqbarasi 
Buxoro viloyati 
XIV asr 
2008
 
№ 5304
 
23 
Chor-Bakr qabristoni 
Buxoro viloyati 
XVI asr
 
2008
 
№ 5305
 
24 
Baxouddin me‘moriy 
kompleksi 
Buxoro viloyati 
XIVV asr 
2008
 
№ 5306
 
25 
Sarmishsoy
 
Navoiy viloyati 
Yeramizdan 
oldingi 3000-900
2008
 
№ 5307
 
26 
Karvon-Saroy 
Rabot Malik 
Navoiy viloyati 
XI asr
 
2008
 
№ 5308
 
27 
Mir Sayid Baxrom 
maqbarasi 
Navoiy viloyati 
aniqlanmagan
2008
 
№ 5309
 
28 
Xazorasp
 
Xorazm viloyati 
XI asr
 
2008
 
№ 5310
 
29 
Xorazm cho‗l qasrlari 
Xorazm viloyati 
aniqlanmagan
2008
 
№ 5311
 
30 
Vobkent minorasi 
Buxoro viloyati 
XII asr
 
2008
 
№ 5312
 
31 
O‗zbekistondagi Buyuk 
Ipak yo‗li yodgorliklari 
— 
— 
2010
 
№ 5500
 
3
0
3

---

305 
Shuni ta‘kidlab o‗tish kerakki, bugungi kunda YUNESKO ning 
«Jahon merosi» ro‗yxatidan tashqari «Jahon nomoddiy merosi 
xazinasi» ro‗yxatiga O‗zbekistonning
 
quyidagi nommodiy madaniy 
meros resurslari kiritilgan (18.2.2-jadval). 
18.2.2-jadval 
YUNESKO «Jahon nomoddiy merosi xazinasi»ga kiritilgan 
nomoddiy madaniy meros resurslari 
 
Nomi 
Tavsifi 
Kiritil-
gan 
sanasi 
Shashma
qom 
Vokal instrumental musiqasi 
turlari (Tojikiston bilan birga) 
2008 
Boysun 
viloyati 
madaniy 
makoni 
Boysun Surxondaryo viloyatining 
noyob etnografik viloyati 
2008 
Katta 
Ashula 
Farg‗ona vodiysining an‘anaviy 
qo‗shiqxonligi 
2009 
Navro„z 
Sharq taqvimi bo‗yicha yangi yil 
bayrami (bahorgi teng kunlik) 
(Azarbayjon, Hindiston, Eron, 
Qirg‗iziston, Pokiston, Turkiya 
bilan birga) 
2009 
Askiya 
Xalq badiiy so‗zamolligi 
2014 
Dorboz-
lik 
Dorbozlik san‘ati: balandlikda 
bajariladigan 30ga yaqin mashq va 
o‗yinlardan iborat 
2014 
IKAT 
Qo‗l mehnatiga asoslangan o‗ta 
murrakab to‗quvchilik texnikasi 
2015 
Palov 
O‗zbek dasturxonining shox taomi 
va ko‗rki bo‗lgan palov, u bilan 
bog‗liq urf-odat hamda an‘analar 
2016 

---

306 
Tayanch so„z va iboralar:
Jahon xalqaro turistik tashkilotlari, 
Butunjahon turizm tashkiloti YUNVTO, BMT ning YUNESKO 
«Jahon nomoddiy merosi xazinasi», YUNESKO tarkibidagi O‗zbe-
kistonning tarixiy yodgorliklari ro‗yxati, xalqaro turizmni rivoj-
lantirish bo‗yicha Samarqand Deklaratsiyasi.
 
 
Mustaqil ishlash uchun savollar 
 
1. Turizm sohasini barqaror rivojlantirishda xalqaro turistik 
tashkilotlarning maqsadi va vazifalari nimalardan iborat?
2. Mustaqil davlatlar hamdo‗stligi turizm bo‗yicha Kengashi 
faoliyati nimadan iborat? 
3. Butunjahon turizm tashkiloti, YUNVTO ning asosiy 
maqsadi va faoliyat yo‗nalishlari nimalardan iborat? 
4. Butunjahon turizm tashkiloti, YUNVTO ning tashkiliy 
tuzilmasi nimalarga asoslangan?
5. BTT ga a‘zo mamlakatlar ro‗yxatida O‗zbekiston qanday 
o‗ringa ega? 
6. Xalqaro turistik tashkilotlarning O‗zbekiston turizmini 
rivojlantirishdagi faoliyati nimalarda ifodalanadi? 
7. YUNESKO tashkilotining O‗zbekistonda Kadrlar tayyorlash 
milliy dasturini amalga oshirishdagi yordami nimadan iborat? 
8. YUNESKO Jahon merosi ro‗yxatidagi O‗zbekistonning 
tarixiy yodgorliklarini ta‘riflang. 
 
Amaliy mashg„ulotlarga tayyorgarlik ko„rish uchun topshiriqlar 
 
Nomoddiy madaniy meros resurslarini YUNESKOning ―Jahon 
nomoddiy merosi xazinasi‖ ro‗yxatiga kiritishda ko‗rib chiqiladigan 
mezonlarni aniqlang. Mezonlar asosida mamlakatimizning qanday 
resurslarini YUNESKO ro‗yxatiga kiritish mumkinligini asoslab 
bering va taqdimotlar tayyorlang.
 

---

307 
Test savollari 
 
1. Bugungi kunda jahon miqyosida nechta xalqaro turistik 
tashkilotlar faoliyat yuritmoqda?
a) 300;
 
b) 120; 
d)
 
200; 
e) 89. 
2. Butunjahon sayohatlar va turizm Kengashi 
(
WTTC ‒ The 
World Travel
&
Tourism Council
)
rasmiy tarzda nechanchi yilda 
tashkil etilgan?
a) 1997-yil; 
b) 1990-yil; 
d) 2011-yil; 
e) 1993-yil. 
3. Osiyo va Tinch okeani mamlakatlari turistik 
assotsiatsiyasi 
(PATA ‒ Pacific Asia Travel Association)
nechta 
mamlakatning milliy davlat turistik tashkilotlarini namoyon 
etadi? 
a) 48 ta; 
b) 34 ta; 
d) 28 ta; 
e) 19 ta. 
4. Butunjahon turizm tashkiloti turizm sohasini rivojlan-
tiruvchi loyihalarni amalga oshirishda:
a) turistik mahsulot savdosiga yordam beradi;
b) moliyalashtiradi;
d) rekreatsion xizmatlarni siljitadi;
e) turistik faoliyat tajribasini rivojlanayotgan mamlakatlarga
ulashadi.
5. O„zbekistonda YUNESKO rahnamoligida qanday fes-
tivallar o„tkazib kelinmoqda? 
a) «Qovun sayli»; 
b) Boysun bahori; 
d) Samarqand nonlari;
e) Madaniy me‘ros va qadriyatlar. 

---

308 
19-mavzu. TURIZM SOHASINI DAVLAT TOMONIDAN 
BOSHQARISH YO„NALISHLARI 
 
Reja:
19.1. Turizm sohasini davlat tomonidan boshqarishning yo‗na-
lish va mexanizmlari.
19.2. Turizmni davlat tomonidan boshqarishning funksiya va 
usullari.
19.3. O‗zbekiston Respublikasida qabul qilingan turizm soha-
siga oid me‘yoriy-huquqiy hujjatlar.
19.1. Turizm sohasini davlat tomonidan boshqarishning 
yo„nalish va mexanizmlari 
 
Bugungi kunda turizm faoliyatini ravnaq toptirish masalasi 
2017–2021-yillarda O‗zbekiston Respublikasini rivojlantirishning 
beshta ustuvor yo‗nalishlari bo‗yicha Harakatlar strategiyasining 
iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishning ustuvor yo‗na-
lisxarida ham o‗z aksini topgani bejiz emas. Zero, bu soha besh yil 
ichida davlat siyosatida ustuvor yo‗nalishlardan biriga aylandi. 
Mamlakatimizda turizm faoliyatiga mustaqillikning dastlabki 
kunlaridanoq asosiy davlat siyosati darajasida qaralib kelinmoqda. 
Soha rivoji uchun barcha zarur tashkiliy - huquqiy mexanizm 
vujudga keltirilib, muhim me‘yoriy hujjatlar qabul qilindi va bu ish 
hozirda ham davom etmoqda. Mamlakatimizda turizmning ravnaqi, 
uni yangi pog‗onalarga ko‗tarish, yurtimizni jahon turizm 
markazlaridan biriga aylantirish uchun avvalo huquqiy zamin 
yaratish lozim edi. Shu tufayli O‗zbekiston Respublikasi Oliy 
Majlisining mazkur yo‗nalishga taalluqli qonun va kodekslari, 
O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining turizmga oid qator 
Farmonlari, Respublika Vazirlar Mahkamasining qarorlari, Adliya 
Vazirligining va boshqa mutasaddi davlat idoralarining yo‗riqnoma, 
ko‗rsatma va tartiblari ishlab chiqilib, hayotga tatbiq etilmoqda. 
Davlatning turizm sohasidagi siyosati davlat ijtimoiy-iqtisodiy 
siyosat ko‗rinishlaridan biri hisoblanadi.