O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

8.4. Xalqaro turizmda globalashuv jarayonlari 
 
Hozirgi zamon jahon bozori rivojlanishi tendensiyasi ichida, xususan turistik 
sohada globallashuv jarayonlari e’tiborni tortadi. TMKlar bir milliy kapitalidan va 
separat  harakatdan  siyosiy  hamkorlikka,  qo‘shma  dasturlarni  amalga  oshirishga 
o‘tdi.  Bu  tendensiya  korporatsiyalarning  global  ittifoqlari  paydo  bo‘lishida  qo‘zga 
tashlanadi. 
TMKlarning  soni  tez  ko‘payishi  bir  qator  omillar  ta’siri  ostida  sodir 
bo‘lmoqda.  Ularning  ichida  jahon  bozorida  raqobatning  kuchayishi  omili  hal 
qiluvchi  ta’sir  o‘tkazmoqda.  U  faqat  ko‘proq  rivojlangan  mamlakatlar 
kompaniyalari  o‘rtasidagina  emas,  balki  jahon  «qashshoq»  bozorlarini  tobora 
ko‘proq  egallab  olayotgan  yangi  industrial  mamlakatlardan  chiqqan  firmalar 
ularning  xavfli  raqiblariga  aylanishayapti.  Bular  mehmonxonalar  xo‘jaligida 
Syangan  (Gonkkong),  «Shangri-La»,  «Regal  Xoutlez»,  «Mandarin  Oriyentl»larga 
tegishli otellar zanjiridir. 
Global  ittifoqlashuv  mohiyati  shundan  iboratki,  inson,  moliyaviy  va  ilmiy-
texnik resurslar yutuqqa erishish uchun turli firmalar bilan birlashtiriladi. Hamkorlik 
yordamida  maqsadga  erishishning  samaraliroq  yo‘llari  belgilab  olinadi.  Ular 
birgalikda  har  bir  ishtiroki  tomonning  yutuqlaridan  foydalanishadi.  Umumiy 
dasturni  amalga  oshirish  bilan  bog‘liq  harajatlarni  taqsimlaydilar  va  qaltisliklarga 
bahamjihat qo‘l uradilar. 
Global  ittifoq  tuzish  mehmonnovozlik  va  turizm  industriyasining  turli 
sektorlarida  amaliyotga  kiritilayapti.  Buning  yorqin  misoli  qilib,  turistik 
mahsulotlarni bronlashtirish global kompyuter tizimining birlashtirilishini ko‘rsatish 
mumkin.  Ular  tufayli  avia  kompaniyalarning  tashqi  aloqa  tizimlari  otellar, 
turagentliklar,  avtomobillar  ijarasi  (prokati)  va  boshqalar  kompyuter  tarmog‘i 
majmualari  bilan  ulangan.  Bular  turistik  xizmatlar  paketlarini  bronlashtirish  yoki 
ularning  alohida  elementlari  –  avia  uchishlar,  otellarga  joylashtirish,  teatrlarga 
biletlar sotish, sug‘urta polislariga buyurtmalar berish imkonini beradi. 

---

                      
243 
Turistik  mahsulotlarni  bronlashtirish  kompyuter  tizimining  eng  mashhur  va 
yiriklaridan  biri  SEYBR,  «Amadeus»  va  «Uorldspen»  bilan  bir  qatorda  «Galileo 
Interneyshnl»  hisoblanadi.  Uning  vizit  kartochkalari  bilan  egiluvchanlik  va 
zahiralashtirishga keng imkon beradigan qudratli axborot bazasi yaratilgan. «Galileo 
Interneyshnl»  hozirgi  zamon  ko‘rinishida  1993    yildan  buyon  faoliyat  ko‘rsatib 
kelayapti.  U  ikki  bronlashtirish  elektron  tizimi  –  «Galileo»  va  «Kovya-Apollo»ni 
qo‘shib  olgan.  Birlashgan  tarmoqlar  ta’sischisi  sifatida  Shimoliy  Amerikalik  va 
Yevropalik  aviatashuvchilar  chiqishdi.  Ishtirokning  teng  ulushi  asosida  ular  1,5 
mlrd.  dollar  miqdorida  yangi  kompaniyaning  ustav  fondini  tashkil  qildilar.  U  120 
ming  terminallarga  ega  bo‘lib,  500  aviakompaniya,  31  ming  otellar,  44 
avtomobillarni  ijara  (prokat)ga  berish  firmalarini  qamrab  olgandi.  Undagi 
abonentlarining umumiy soni 42  mingga yetadi. 
Qo‘shilish,  ma’lumotlar  yagona  bazasini  yaratish  va  Denver  (AQSH, 
Kolarado  sht)  shahrida  shtab-kvartirasiga  ega  bo‘lishiga  qaramay  «Galileo 
Interneyshnl»,  «Kovya-Apollo»  va  «Galileo»ni  ikki  mustaqil  tizim  sifatida  saqlab 
qolish va rivojlantirishni mo‘ljallayapti. Agar birinchisi AQSH, Meksika va kamroq 
darajada Yaponiyaga xizmat ko‘rsatishda davom etsa, ikkinchisi «Jemin» tarmog‘i 
mavjud Kanadadan boshqa hamma mamlakatlarga ishlaydi. 
Hozirgi  vaqtda,  global  ittifoqlardan  tashqari,