O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Yetuklik bosqichi
 – sotish hajmi o‘sishi susayishi, uning barqarorligi va hatto 
mo‘l-ko‘l  bozorning  imkon  darajasida  tushishi  bilan  harakterlanadi.  Ko‘pchilik 
iste’molchilar  allaqachon  mahsulotni  sotib  olib  bo‘lishgan,  ularning  davrasi  deyarli 
kengaymoqda.  «Sadoqat  fenomeni»  ayniqsa  sezilarli  ko‘rinish  kasb  etadi.  Ya’ni 
avvaldan ma’lum mahsulotdan yana foydalanish ishtiyoqini uyg‘otadi. Chunki talab 
hali  uncha  katta  emas,  bozorga  firmalarning  kirib  kelishi  davom  etadi.  Raqobat 
yuqori  cho‘qqisiga  chiqadi.  Daromad  yetarli  darajada  yuqori  bo‘lsada,  kamaya 
boshlaydi.  Yetuklik  bosqichida  firmalar  o‘zlarining  asosiy  kuchlarini  bozordagi  o‘z 
ulushini saqlab qolishga va sotish hajmini ko‘paytirishga qaratishadi. Ular narxlarni 
pasaytiradilar,  faol  reklama  kompaniyasi  o‘tkazadilar.  Sifatni  yaxshilagan  holda 
mahsulotni  differensiyalashtiradilar.  Aks  holda  mahsulot  bozorida  o‘z  o‘rnini  tez 
yo‘qotadi va tushib ketish bosqichiga kelib qoladi. 

---

                      
115 
Tushish
  –  sotish  va  daromad  hajmini  keskin  qisqarishida  namoyon  bo‘ladi. 
Ko‘pincha  u  haridor  iste’molini  o‘zgarishi  yoki  bozorda  yangi  mahsulot  paydo 
bo‘lishi  bilan  bog‘liqdir.  Tushish  bosqichida  firmaning  bir  necha  muqobil  harakat 
variantlari  bor.  Birinchidan,  mavjud  takliflarni  kamaytirish  mumkin;  ikkinchidan, 
mahsulotni  jonlantirish  va  shu  tarzda  uning  bozordagi  o‘rnini  mustahkamlash  yoki 
sotish kanallarini ko‘rib chiqish; uchinchidan, mahsulot chiqarishni to‘xtatish. Bu uch 
yo‘nalishdan  qaysi  birini  tanlashni  firma  konkret  vaziyatga  qarab  hal  etadi. 
Mahsulotning tipik hayotiy sikli joriy etish, o‘sish, yetuklik va tushish bosqichlarida 
yorqin ifodasiga egadir.