O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti tarix fakulteti

Муаммоли савол: Архив ҳужжатларини йиғишга, 

танлаб олишга қачон киришиш керак? 

---

 

79 

 

Arxivda  yuqoridagi  mavzularda  aytilganidek,  materiallar  fondmalar 

bo’yicha  saqlanadi.  Bir  tashkilot,  korxona  yoki  ayrim  shaxslarning  hujjatlari  bir 

arxiv  fondi  hisoblanadi.  Demak,  tad-qiqotchi  birinchi  galda  ilmiy  ish  mavzuidan 

kelib  chiqib  qanday  arxiv  fondi  o’rganilishini  aniqlab  oladi.  Masalan,  madaniyat 

tarixiga  doir  mavzu  bo’lsa,  madaniy  masalalar  bilan  shug’ullanadigan 

tashkilotlarning  arxiv  fondlaridan  foydalanish  kerak.  Kerakli  arxiv  fondini 

topishda,  tanlab  olishda  arxivlardagi  xilma-xil  ma’lumotnomalar,  ko’rsatkich 

(putevoditelp)lar,  fondlar  ro’yxati,  qo’llanmalar,  kataloglar,  sharxlar  yordam 

beradi. 

Har  bir  arxiv  fondda  yuzlab,  kattalarida  minglab  yig’ma  jildlar  jamlangan. 

Bulardan kerakli jildlarni tanlab olishda fond ro’yxatlari, yig’majild ro’yxatlaridan 

foydalanish mumkin. Hujjatlar yig’ma jiddlarning ichida saqlanadi. Arxiv yig’ma 

jildi  o’rganilib,  kerakli  hujjatdan  ko’chirma  qilinayotganda  quyidagi  qoidalarga 

e’tibor  berish  kerak:  hujjatdan  ko’chirma  to’la,  so’zma-so’z  ko’chiriladi. 

Ko’chirilgan  hujjatning  biror  qismi  tushirib  qoldirilsa,  uch  nuqta  qo’yiladi, 

ko’chirmaga  biror  so’z  yoki  jumla  qo’shiladigan  bo’lsa,  u  kvadrat  qavs  ichida 

yoziladi. Ko’chirmadan oldin hujjat-tamg’adagi ma’lumotlar, hujjatning sarlavxasi, 

sanasi  yozib  qo’yiladi.  Shu  bilan  birga  hujjatdagi  rezolyusiya,  belgi,  muhr 

ko’chirmadan  keyin  yoziladi.  Ko’chirilgan  hujjatning  oxirida  arxiv  shifri 

ko’rsatiladi. 

Shunday  qilib,  arxivlarda  barcha  kerakli  jamg’armalar,  yig’majildlar, 

hujjatlar  sinchiklab  o’rganiladi  va  tekshirilayottan  mavzuga  oid  zarur  hujjatlar 

ko’chirib olinadi. 

 

Arxiv  hujjati  e’lon  qilish  uchun  tanlab 

olingandan  keyin  komppyuterda  uning  nusxasi 

tayyorlanadi.  Uni  chop  etishga  tayyorlash 

jarayonida  arxiv  hujjatida  mavjud  bo’lgan  imlo  xatolari  to’g’rilanadi,  qisqartirib 

yozilgan  so’zlar  kvadrat  qavs  ichida  to’la  yoziladi.  Bu  ishdagi  asosiy  talab  arxiv 

hujjati  mazmunining  o’zgarmasligidir.  Hujjatlarda  rezolyusiya  va  har  xil  belgilar 

bo’lsa, ular tushirib qoldirilmaydi, hujjatning asosiy matnidan keyin beriladi. 

Hujjatning  oxirida  imzo  bo’ladi.  Imzoni  o’qib,  uning  egasi  ism-sharifini 

aniqlab yozib qo’yish lozim. Mabodo uni o’qishning iloji bo’lmasa, «imzo» so’zi 

yozilib,  imzoning  egasi  ism-sharifini  o’qib  bo’lmaganligi  haqida  izox  berib 

o’tiladi. 

 

Hujjatga 

sarlavha 

yoziladi 

va 

hujjatning 

arxiv 

shifri, 

manzili 

ko’rsatiladi.  Hujjat  sarlavxasida  uning