O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti tarix fakulteti

Hujjatlarni yig’ish va tanlash 

usuli 

---

 

78 

hujjatlardan  ko’chirma  olish  foydalidir.  Hujjatlardan  ko’chirmalarning  xar  birini 

alohida-alohida  varaqlarga  yozish  maqsadga  muvofiq.  Shunda  ularni  ayrim 

masalalar bo’yicha istalgan tartibda joylashtirish oson bo’ladi. 

Adabiyotlar,  e’lon  qilingan  manbalar  bilan  birga  vaqtli  matbuotni  ham 

o’rganib borish foydadan holi emas. Gazeta va jurnallardan to’plam uchun hujjatlar 

yig’iladi.  Shuningdek,  ular  tadqiq  qilinayotgan  davrni,  mavzuga  oid  tarixiy 

jarayonlarni har tomonlama o’rganishda ko’maklashadi. 

Yuqorida  hujjatlar  to’plamini  tayyorlashda  kitoblardan,  e’lon  qilingan 

manbalardan foydalanibgina qolmasdan, balki vaqtli matbuotdan, ya’ni gazeta va 

jurnallardan  ham  foydalanish  kerak  deyildi.  Vaqtli  nashrlarda  muhim  davlat 

hujjatlari, davlat rahbarlarining nutqlari e’lon kilinadi, iqtisodiyot, fan, madaniyat 

sohasida erishilgan so’nggi yutuqlar, jamiyat xayotidagi muhim voqyealar yoritib 

boriladi. 

Gazetadagi  materiallar  tematikasi,  ularning  joylashtirilishi,  maxsus 

bo’limlar,  ruknlar  talabaga,  tadqiqotchiga  uni  qiziqtirayotgan  mavzu  uchun 

materialni  qiynalmasdan  topish  imkonini  beradi.  Jurnallarda  esa  ulardagi 

mundarijalar,  hamda  yil  bo’yi  e’lon  qilingan  maqola  va  materiallar  ro’yxati 

(odatda,  bunday  ro’yxatlar  jurnalning  xar  yili  oxiridagi  sonida  e’lon  qilinadi) 

kerakli  maqola  va  chiqishni  topishda  yordam  beradi.  Gazeta  va  jurnal 

materiallarini  o’qish  chog’ida  ulardan  zarur  ko’chirmalar  olib  borish  maqsadga 

muvofiq.  Bu  ish  materialning  mazmuniga  qarab  qilinadi.  Shuningdek,  gazeta  va 

jurnallardan mavzuga doir hujjatlardan ham nusxa olinadi. 

Vaqtli  matbuotda  rasmiy  hujjatlar  (Oliy  Majlis  sessiyalari  materiallari  va 

boshqa  muhim  anjumanlarning  qarorlari,  stenografik  hisobotlari  va  protokollari) 

bilan  bir  qatorda  jamoat  tashkilotlari,  jamoalar,  mexnatkashlarning  alohida 

vakillari haqidagi materiallar ham muntazam berib boriladi. 

Aynan  mana  shunday  materiallarning  arxivlarda  kamligi  vaktli  matbuot 

materiallarining tadqiqot uchun muhim manbaga aylanishidan dalolat beradi. 

Ilmiy  asar  tayyorlashsa  arxiv  hujjatlarining  ahamiyati  benihoyat  kattadir. 

O’zbekiston  tarixiga  doir  ko’plab  voqyea  va  ijtimoiy  xodisalarni  faqat  arxiv 

hujjatlari orqali bilish mumkin. Shuning uchun hujjatlar to’plamini tuzishda asosan 

arxiv hujjatlaridan foydalanish maqsadga muvofik. 

 

Tajriba shuni ko’rsatadiki, bunga e’lon qilingan kitoblarni o’qib, hujjatlarni 

yig’ib  bulgandan  keyin  kirishish  mahkuldir.  Chunki  ilmiy  ishlarda  foydalanilgan 

hujjatlarni,  dalil  va  misollarni  arxivdan  olishning  xojati  yo’q.  Bunday  hollarda 

tadqiqotchilarga  zarur  ma’lumot  va  hujjatlarni  kitoblardan,  matbuotdan  olish 

tavsiya qilinadi. Arxivdan faqat yangi, boshqa olimlar hali foydalanib ulgurmagan 

hujjatlarni  olish  maqsadga  muvofiqdir.  Shunday  arxiv  hujjatlari  asosida  yangi 

xulosalar qilish, fikrlar aytish va fanga yangilik kiritish mumkin.