O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti tarix fakulteti

Manbalar va adabiyotlar 

 

 

Alimov A. va b. Arxivshunoslik: O’quv qo’llanma. Toshkent, 1997. 

 

Tileukulov  G.  S.  Arxivnoye  delo  v  Uzbekistane  (1918-1980):  opqti  i  problemq. 

Avtoref. dis. …kand. ist. nauki. Toshkent, 1995. 

 

Spravochnik po arxivnomu delu v Uzbekistane (1918-1968). Tashkent, 1970. 

 

Arxiv // O’zME. 1-j. Toshkent, 2000. 

 

5- Mavzu: O’zbekiston Respublikasining hozirgi zamon arxiv tizimi 

Reja: 

1.

 

Idoraviy arxivlar 

2.

 

Davlat arxivlari 

3.

 

Fuqarolarning shaxsiy arxivlari 

 

O’zbekiston  mustaqillikka  erishgandan  so’ng  xalqimizning  haqiqiy  tarixiga 

bo’lgan qiziqishi beqiyos darajada o’sdi, ma’naviy qadriyatlarni qayta tiklash hayotiy 

zaruratga  aylandi.  Bu  esa  xalq tarixiy  xotirasining ajralmas  qismi  bo’lmish  arxivlar 

faoliyatini tubdan yaxshilash vazifasini kun tartibiga qo’ymoqda. 

Respublikamizda o’tgan davrlarda shakllangan va o’z samaradorligini amalda 

isbotlagan  arxiv  tizimi  asosan  saqlanib  qoldi.  Bu  urushdan  keyin  shakllanib,  asosan 

davlat  arxivlari,  idoraviy  arxivlar  va  shaxsiy  arxivlarni  o’z  ichiga  olgan  tizimdir. 

Mustaqillik  yillarida  faqatgina  sobiq  partiya  (KPSS)  arxivlari  qayta  tuzildi. 

Toshkentdagi  sobiq  O’zkompartiya  Markaziy  Komiteti  arxivi  va  viloyatlar  partiya 

komitetlari  arxivlari  negizida  Prezident  Devoni  arxivi  va  uning  viloyatlardagi 

bo’limlari tashkil etildi. 

Mustaqillik yillarida respublika arxivlari faoliyatida chuqur sifat o’zgarishlari 

ro’y  berdi.  Eng  avvalo  1999  15  aprelda  O’zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi 

tomonidan  qabul  qilingan  “Arxivlar  to’g’risida”gi  Qonunni  eslab  o’tish  joizdir.  Bu 

qonun arxivlar faoliyatining huquqiy negizidir. Mazkur qonunda Dalvat arxiv fondi, 

hujjatlariga  bo’lgan  mulkdorlik,  hujjatlarni  saqlash  tartibi,  davlat  arxivlarini 

moliyalash,  arxivlarni  yangi  hujjatlar  bilan  to’ldirish,  hujjatlardan  foydalanish  kabi 

masalalar  o’z  yechimini  topgan.  Qonunda  O’zbekiston  Respublikasining  hozirgi 

---

 

21 

zamon arxiv tizimi o’z aksini topdi. 

 

 

O’zbekistonning  hozirgi  zamon  arxiv  tizimi  idoraviy 

arxivlar, davlat arxivlari va shaxsiy arxivlardan iborat. 

O’zbeiston  Respublikasida  davlat  hokimiyati  va 

boshqaruv  organlari,  korxonalar,  muassasalar  va 

tashkilotlar  qoshida  hujjatlarni  vaqtincha  saqlash, 

ulardan xizmat, ishlab chiqarish, ilmiy va boshqa maqsadlarda foydalanish maqsadida 

idoraviy  arxivlar  tashkil  etilgan.  Qonunda  belgilanganidek,  zarurat  tug’ilganda 

idoraviy  arxiv  o’rniga  birlashgan  idoraviy  yoki  idoralararo  arxivlar  ham  tuzilishi 

mumkin.  Idoraviy  arxivlarda  hujjatlar  vaqtincha  saqlanadi.  Belgilangan  muddatdan 

so’ng idoraviy arxivlarning hujjatlari davlat arxiviga topshiriladi. Hujjatlarni idoraviy 

arxivlarda  saqlash,  ulardan  foydalanish  va  o’z  vaqtida  davlat  arxivlariga  topshirish 

uchun  mazkur  idora  yoki  muassasa  rahbarlari  javobgardirlar.  Idoraviy  arxivlarning 

faoliyati, hujjatlarni idoraviy arxivlardan davlat arxivlariga o’tkazish tartibi “Arxivlar 

to’g’risida”gi  Qonun  va  Vazirlar  Mahkamasi  huzuridagi  Bosh  Arxiv  boshqarmasi 

tasdiqlagan nizomlar asosida amalga oshiriladi. 

Idoraviy  arxivlarda  hujjatlar  nizomlarda  belgilangan  muddat  davomida 

saqlanadi. Bu muddatning qancha davom etishi u yoki bu muassasaning ish faoliyati 

xususiyatlari bilan bog’liqdir. Shahar, tuman va qishloqlar muassasalarning idoraviy 

arxivlarda  hujjatlar  5  yil  davomida  saqlanadi.  Viloyat  muassasalari  va  tashkilotlari 

hujjatlari  ularning  arxivlarida  10  yil  davomida  saqlanishi  mumkin.  O’zbekiston 

Respublikasi  oliy  davlat  va  hokimiyat  boshqaruv  organlarining  hujjatlari  idoraviy 

arxivlarda  15  yil  davomida  saqlanadi.  Tashqi  ishlar  vazirligi  hujjatlari  30  yil 

davomida,  fuqarolik  holatlarini  qayd  etish  (ZAGS)  hujjatlari  esa  75  yil  davomida 

idoraviy  arxivlarda  saqlanishi  nazarda  tutilgan.  Mavjud  nizomlarga  binoan  shaxsiy 

tarkibga doir hujjatlar idoraviy arxivlarda 40 yil davomida saqlanishi kerak. 

Idoraviy  arxivlar  davlat  arxivlarini  yangi  hujjatlar  bilan  to’ldirib  boruvchi 

asosiy manbadir. 

 

O’zbekiston  Respublikasining  hozirgi  zamon  davlat 

arxiv  tizimi  respublikaning  siyosiy-ma’muriy  tuzilishi 

negizida  tashkil  etilgan.  Respublika  davlat  arxiv 

tizimiga quyidagi arxivlar kiradi: 

1.

 

Qoraqalpog’iston Respublikasi markaziy davlat arxivi, viloyat davlat arxivlari 

va ularning filiallari, Toshkent shahar davlat arxivi; 

2.

 

Respublika Markaziy davlat arxivlari 

 

Hozirgi kunda Qoraqalpog’iston Respublikasi markaiy davlat arxivi, Andijon,