O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand viloyati kasbiy ta’limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish xududiy boshqarmasi pastdarg’om

Fanlar bilan bog’liqligi: Jismoniy tarbiya, tarix, huquq. Adabiyotlar: YOCHT 2017.

T/r	Darsning elemenlari	Davomiyligi
1.	Tashkiliy qism	15- min
2.	Yangi mavzu bayoni	40 min
3.	Yangi mavzuni mustahkamlash	10- min
4.	Darsni yakunlash va baholash	10- min
5.	Uyga vazifa berish	5- min
Jami:		80 min

Tashkiliy qism: Salomlashish, davomatni aniqlash, o’quvchilarni darsga tayyorligini tekshirish.

O’tilgan mavzuni mustaxkamlash:O’tilgan mavzu yuzasidan o’quvchilar bilimini tekshirish, kamchilik va yutuqlarini aytib o’tish, uyga vazifani so’rash. Dars mavzusi bayon qilish.

Yangi mavzu bayoni:

2.2. Pozitsiyaga yorib kirgan dushmanni yo‘q qilish. Askarning tungi hujumdagi harakati va suv to‘siqlaridan o‘tishi. Parchalanadigan qo‘l va tankka qarshi granatalarni uloqtirish usullari. Granatani transheya yoki okopdan uloqtirish

Agar dushmanning alohida guruhlari mudofaaning oldingi marrasiga yorib o‘tib transheyalarga tushsa, askarlarning tarqab ketmasligi uchun avvaldan tayyorlanib qo‘yilgan «kirpi» va «ayrilar» darhol o‘rnatiladi. G‘ovlarni qo‘yib bo‘lib, yorib kirgan dushman bilan jangga kirishiladi va bir vaqtda transheya ichida harakatlanishga intilgan yoki g‘ovlarni transheyadan chiqarib tashlamoqchi (portlamoqchi) bo‘lgan dushman kuzatiladi. Ularni qisqa masofadan otib, granata uloqtirgancha qo‘l jangiga o‘tib, yo‘q qilinadi. Hujumda askar dushmanni o‘t ochib, zararlash natijalaridan foydalanib,

guruh (seksiya)ning boshqa askarlari bilan o‘zaro harakatlangan holda bor kuchini to‘liq ishga soladi. Hujumdan oldin u o‘zining vazifasini, seksiya va guruhi vazifasini, zararlash uchun nishonlarni va o‘t ochish tartibini aniqlashi, tank raqami (tanish belgisi)ni va shu tank ortidan harakatlanayotgan seksiyani hamda boshqa o‘t ochish vositalari bilan o‘zaro harakatni bilishi lozim. Yayov tartibda hamlaga o‘tganda — piyoda holatga o‘tish joyi va tartibi, seksiya zanjiridagi joyi, g‘ov-to‘siqlardan o‘tish tartibini bilishi; komandir o‘rgatgan signallarni eslab qolishi; qurolning sozligini tekshirishi va uni jangga shaylab qo‘yishi; o‘q-dorilar sonini tekshirib chiqishi va kerak bo‘lsa, ularning o‘rnini to‘ldirishi; shaxsiy himoya vositalari sozligi va sonini, ust-boshi va unga taqilgan narsalarning to‘g‘riligini tekshirib ko‘rishi zarur. Askar tungi hujum vaqtida ham xuddi kunduzgidek harakatlarni bajaradi. Qorong‘i paytda optik asboblardan foydalanadi. Suv to‘siqlaridan o‘tishda yakka o‘zi, suv kemalaridan va jangovar mashinalaridan foydalanishi mumkin.

 Parchalanadigan qo‘l va tankka qarshi granatalarni uloqtirish usullari

 Granatani transheya yoki okopdan uloqtirish

Granatani uloqtirish quyidagi usullarda amalga oshiriladi: uloqtirishga hozirlik ko‘rish (granatani o‘qlash va uloqtirish holatini qabul qilish) va granatani uloqtirish.

60-rasm. BMP mudofaada turibdi, to‘p va pulemyotlar olovi bilan BTR va tank bilan hujumga o‘tgan bo‘linmalarga zarar yetkazmoqda. Tanklar BMPga o‘q uzib, ularni zararlayotir. «G‘arbliklar» «Sharqliklar» Granatani o‘qlash «Granatalar hozirlansin» komandasiga ko‘ra, jangda

esa, mustaqil tarzda amalga oshiriladi. Granatani o‘qlash uchun uni sumkadan olib, korpus trubkasidan tiqinni chiqarish va zapalni trubkaga burab kiritish lozim. Shunda granata uloqtirish uchun tayyor bo‘ladi. Granatani uloqtirish uchun quyidagi amallar bajariladi:

 granatani qo‘lga olib, barmoqlar bilan o‘t ochish tirgagini granata korpusiga siqib tutiladi;

 o‘t ochish tirgagini mahkam siqib turgan holda ikkinchi qo‘l bilan saqlovchi tortiq uchlari to‘g‘rilanadi va uni barmoq bilan halqasidan tortib, zapaldan sug‘urib olinadi;

 quloch ochib, granatani nishonga qarata uloqtiriladi, mudofaa mobaynida qo‘llaniladigan granata uloqtirilganda panaga o‘tiladi. Ayni paytda qurol tezkor harakatni ta’minlovchi holatda bo‘lmog‘i lozim. Granatani bir joyda tik turgan holatda uloqtirish uchun quyidagi amallar bajariladi:

 nishonga yuzlanib turiladi;

 granatani o‘ng qo‘lga (chapaqay — chap qo‘lga), qurolni esa chap (o‘ng) qo‘lga olib, saqlovchi tortqi sug‘uriladi;

 o‘ng (chap) oyoq bilan, tizzani bukib, ortga bir qadam tashlanadi;

 tanani o‘ng (chap)ga biroz burib (eshib), granata yoy bo‘yicha pastga va ortga otiladi;

 o‘ng (chap) oyoqni tez to‘g‘rilab turib, ko‘krak nishon tomonga buriladi va granatani yelka uzra olib, uloqtiriladi. Granata uloqtirilayotganda, tirsak qo‘shimcha siltanadi. Uloqtirish mobaynida tana og‘irligi chap (o‘ng) oyoqqa o‘tkazilib, qurol keskin ortga tortiladi. Granatani tizzada turib uloqtirish uchun quyidagi amallar bajariladi:

— tizzaga turiladi;

— granatani o‘ng qo‘lga, qurolni esa chap qo‘lga olib, saqlovchi tortqi sug‘urib olinadi;

— tanani ortga tashlab, o‘ngga buriladi va quloch ochiladi;

— biroz ko‘tarilib, granatani yelka uzra oshirib, harakat so‘ngida chap oyoq tomonga keskin bukilib, uloqtiriladi.

Granatani yotgan holatda uloqtirish uchun quyidagi amallar bajariladi:

— yotgan holda o‘t ochish holati qabul qilinadi;

— qurol yerga yotqizilib, granata o‘ng qo‘lga olinadi;

— chap qo‘l bilan saqlovchi tortqi sug‘urib olinib, yerga qo‘llar bilan tiraladi va undan itarilib, tizzalarga turiladi;

— o‘ng oyoqni biroz ortga tashlab, chap tizzaga, uni joyidan qo‘zg‘atmay turiladi va shu paytning o‘zida quloch yoyiladi;

— o‘ng oyoqni to‘g‘rilab, ko‘krakni nishon tomon burib, oldinga yiqila borib, granata uloqtiriladi;

— qurolni olib, o‘t ochishga hozirlik ko‘riladi. Granatani harakat mobaynida uloqtirish uchun quyidagi amallar bajariladi:

— granatani yarim bukilgan o‘ng qo‘lda, qurol esa chap qo‘lda tutilib, saqlovchi tortqi sug‘urib olinadi;

— chap oyoq tashlanganda, qo‘l granata bilan birgalikda oldinga chiqariladi;

— navbatdagi qadam tashlanganda (o‘ng oyoq bilan), qo‘l yoy bo‘yicha pastga ortga harakat qilish davom etadi va ayni paytda tana o‘ngga buriladi;

— uchinchi qadamda, chap oyoqni nishon yo‘nalishi tomon uchiga qo‘yib, o‘ng tizzasi bukiladi va tana burilishi, quloch ochilishi to‘xtatiladi;

— harakat tezligidan foydalanib, uloqtirish jarayoniga oyoq, tana va qo‘l kuchini mujassamlashtirgan holda granata yelka uzra oshirib uloqtiriladi. Granatani avtomobildan uloqtirish uchun quyidagi amallar bajariladi:

— o‘rindiqda o‘tirgan yoki ikki oyoqqa turib, yoxud chap oyoqning tizzasini o‘rindiqqa qo‘ygan holat qabul qilinadi;

— granatani o‘ng qo‘lga, qurolni chap qo‘lga olib, saqlovchi tortqi sug‘urib olinadi;

— qurol tutgan chap qo‘l bilan avtomobil borti ushlab turiladi va tanani ortga, ayni paytda o‘ngga burib, granata bilan quloch ochiladi;

— granatani yelka uzra olib o‘tib, oldinga keskin egilib, uloqtiriladi va bort ortiga bekiniladi.

Agar avtomobil tuynukka ega bo‘lsa, granatani uloqtirishdan oldin tuynukning qopqog‘ini ochish, uloqtirgach esa, yopilishi lozim. Granatani tank (o‘ziyurar artilleriya qurilmasi)dan uloqtirish uchun quyidagi amallar bajariladi:

— o‘qlovchi hozirlangan granatani o‘ng qo‘lga olib, nishon tomonga buriladi va saqlovchi tortqini sug‘uradi;

— tuynuk qopqog‘ini turtib, uning dastasidan tutib turadi;

— tuynuk qopqog‘ini ochib, granatani tuynuk orqali uloqtiradi va tuynuk qopqog‘ini zudlik bilan yopib, qulflaydi. Granatani transheya yoki okopdan uloqtirish uchun quyidagi amallar bajariladi:

— qurol okop yoki transheya qirg‘og‘iga yotqiziladi;

— granatani o‘ng qo‘lga olib, saqlovchi tortqi sug‘urib olinadi;

— o‘ng oyoqni imkon qadar ortga tortib, bel va oyoqlar biroz bukiladi va granata ushlagan o‘ng qo‘l oxirigacha yuqoriga, ortga tortiladi;

— chap qo‘lga tiralgan holda keskin to‘g‘rilanib, granata uloqtiriladi va transheya (okop) ichiga yashirilinadi. Dushmanning okop, transheya yoki ochiq joyda mavjud bo‘lgan jonli kuchini yakson qilish uchun granatani gorizontga nisbatan 35°—45° burchak ostida, nishon ustiga tik tushirib, imkon qadar sakratmasdan uloqtirish zarur. Granatani binoning deraza va eshiklariga uloqtirish mobaynida ularga aniq tegishi talab etiladi, shuning uchun granata trayektoriyasi nishonga to‘g‘ri yo‘naltirilgan bo‘lishi lozim. Granatalarni deraza va eshiklarga aniq tegishiga muntazam va davomli mashqlar bilan erishiladi. Granata uloqtirayotgan shaxs granatani uloqtirgach yashirinishi lozim, aks holda nishonga tegmay portlagan granata parchalari bilan o‘zi yaralanishi mumkin. Agar granata uloqtirilmagan va zapalidan saqlovchi tortqi sug‘urilmagan bo‘lsa, u komandirning kuzatuvi ostida o‘qsizlantiriladi. «Granata o‘qsizlantirilsin» komandasiga ko‘ra, zapal burab chiqariladi, lattaga (qog‘ozga) o‘raladi va granatalar qopchig‘iga joylashtiriladi; korpus trubkasiga tiqin burab joylashtiriladi va granata o‘z sumkasiga solinadi.