O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. B. Mirzajonova



Download 19,02 Mb.
Pdf ko'rish
bet56/136
Sana26.02.2022
Hajmi19,02 Mb.
#473090
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   136
Bog'liq
fayl 2083 20211108 (1)

Temir birikmalari 
Yuqorida ko‘rib chiqilgan temir-mis sulfidlardan tashqari, mis boyitmasida 
esa pirrotin Fe
7
S
8
lar uchrab turadi. Neytral yoki tiklanish atmosferasida qizitilsa, 
600
o
C dan yuqori haroratda pirit ajraladi: 
FeS
2
= FeS
2
+ ½ S
2
1000
o
C ga harorat yotganda pirit to‘liq ajraladi. O‘sha havo atmosferada temir 
sulfidi (FeS) murakkab birikma bo‘lib, deyarlik ajralmaydi. Oksidlantiruvchi 
atmosferada qizitilsa, temir sulfidlari oksid holatlariga oksidlanadi (Fe
2
O
3
gematit 
va Fe
3
O
4
– magnetit). 
Gematit 1560
o
C eriydi, lekin havo atmosferasida 1350-1380 
o
C oralig‘ida 
engil ajraladi: 
3Fe
2
O
3
= 2Fe
3
O4 + ½ O2
Magnetit murakkab kimyoviy birikma. Neytral va oksidlantiruvchi 
atmosferalarda 1590
o
Sda suyuq holatida ajralmasdan o‘tadi. 
Temir oksidi FeO (vyustit) o‘ta murakkab birikma, neytral atmosferasida 
qizitilsa umuman o‘zgarmaydi. Oksidlantiruvchi atmosferada yuqori oksid 
holatlarga oson o‘tadi – masalan magnetitga.
Mis boyitmasida mavjud bulgan rux qo‘rg‘oshin va boshqa metall 
birikmalarini o‘zgarishi qisqacha ko‘rib chiqamiz. 
Rux sulfidi ZnS qisman oksidlanadi, qisman parchalanadi, qisman esa 
reaksiyaga kirib metallik holga o‘tadi.: 
ZnS + 2ZnO = 3Zn + SO
2
Yallig‘ pechda eritishda rux jarayon mahsulotlarida quyidagiday taqsimlanadi, 
%: shteynga 45,5; gaz va changga 5,5. 


96 
Mis boyitmasida ko‘pincha qo‘rg‘oshin sulfidi FeS bor. Yallig‘ pechda eritish 
davrida qo‘rg‘oshin taqsimlanadi, %: 30 shteynga, 59,6 shlakga, 10,4 chang va 
gazlarga. Mis boyitmasida ko‘pincha mishyak, surma, vismut va kamyob metallar 
bor (4.1-jadval va 4.2-jadval).
4.1-jadval. 
Kimyoviy aylanishlar jarayon mahsulotlariga taqsimlanishi
Mahsulotlar 
As 
Sb 
Bi 
Shlakga 
54,2 
54,0 
7,6 
Gazga 
11,8 
16,0 
85,4 
Chiqish darajasi 
66,0 
70,0 
93,0 
Shteynga 
34,0 
30,0 
7,0 
4.2-jadval. 
Kamyob metallarning taqsimlanishi 
Mahsulotlar
Cd 
Jn 
Ge 
Te 
Se 
Te 
Shteyn 
59 
55 
33 
53 
70 
62 
Shlak 
17 
40 
54 


18 
Chang 
24 

13 

21 
20 
Jins minerallar kremnezem SiO
2
, glinozem AI
2
O
3
, kalsiy oksidi CaO va 
boshqalar, deyarli o‘zgarmagan holda, shlak tarkibiga to‘liq o‘tishadi. 
Shixta komponentlarni kimyoviy o‘zaro bog‘lanishlari - 
shixta moddalarni 
isitilishida, pechni yonbag‘rida faqat murakkab birikmalar qoladi. Oksidlardan bu 
Cu
2
O, Fe
2
O

(1250
o
C gacha), Fe
3
O
4
, ZnO, PbO va jins oksidlari: kompleks 
birikmalardan esa Cu
2
O * Fe
2
O
3
va ZnO* Fe
2
O
3
; sulfidlardan FeS, ZnS, PbS. 
YAliq pechda kimyoviy o‘zgarishlar ko‘rsatilgan moddalarni o‘zaro bog‘lanishlari 
orqali o‘tadi.
Mis birikmalari quyidagi reaksiyalarga kirishishlari mumkin:
2Cu
2
O + Cu
2
S = 6Cu + SO
2
Cu

O + FeS = Cu
2
S + FeO
Cu
2
O + ZnS = Cu
2
S + ZnO


97 
Cu
2
O + FeS = Cu
2
S + PbO 
900
o
C dan boshlab bu reaksiyalar tezlik bilan o‘tadi va natijada mis, mis 
yarim sulfidlari paydo bo‘ladi: 
Erkin mis sulfid holatiga o‘tadi.:
2Cu + FeS = Cu
2
S + Fe 
Temir oksid sulfidlar bilan quyidagi reaksiyalarga kirishishlari mumkin:
2 Fe
2
O
3
+ 7 FeS
2
= 11 FeS + 3 SO
2
10Fe
2
O
3
+FeS = 7 Fe
3
O
4
+SO
2
6 Fe
2
O
3
+ Cu
2
S = 2Cu + 4 Fe
3
O
4
+ SO
2
9 Fe
2
O

+ ZnS = ZnO + 6 Fe
3
O

+ SO

Ushbu reaksiyalar 500-900
0
C oralig‘ida o‘tadi. Yallig‘ pechda erishishda 
shixtada sulfidlarni borligi magnetitni tiklanishga olib keladi:
3 Fe
3
O

+ FeS = 10 FeO + SO
2
2 Fe
3
O

+ Cu
2
S = 2 Cu + 6 FeO + SO
2
2 Fe
3
O

+ ZnS = ZnO + 9FeO + SO
2
Bu raeksiyalar intensiv holatda 1170
0
C dan boshlab oqib o‘tadi. Shixtada 
kremniy dioksidini borligi bu reaksiyalarni tezroq va to‘laroq oqib o‘tishiga olib 
keladi.
Mis ferrit sulfidlar bilan reaksiyasi quyidagicha oqib o‘tishi mumkin:
3 (CuO * Fe
2
O
3
) + 2Cu
2
S = 7Cu + 2Fe
3
O
4
+ 2SO
2
5 (CuO * Fe
2
O
3
) + 2FeS = 5Cu + 4Fe
3
O
4
+ 2SO
2
Bu reaksiyalar 1100-1150
0
C larda oqib o‘tadi.
Kremniy dioksidi mavjudligidir reaksiyalar o‘tadi:
2 FeO + SiO
2
= 2FeO * SiO 
2 ZnO+SiO
2
= 2 ZnO*SiO 
2 CaO + SiO
2
= 2 CaO * SiO 
2 Fe
2
O
3
+ 3SiO
2
= 3 (2FeO * SiO
2
) + O
2
Ushbu reaksiyalarning natijasida yallig‘ pechda shteyn, shlak va texnologik 
gaz mahsulotlari paydo bo‘ladi. Bu esa yallig‘ pechda erishishning asosiy 
maqsadidir.


98 

Download 19,02 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   136




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish