O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. B. Mirzajonova



Download 19,02 Mb.
Pdf ko'rish
bet74/136
Sana26.02.2022
Hajmi19,02 Mb.
#473090
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   136
Bog'liq
fayl 2083 20211108 (1)

 
 


141 
5.4. Kuydirilgan konsentratni tanlab eritish jarayonlari 
Kuyindini tanlab eritishni asosiy maqsadi kuyindi tarkibidagi rux 
birikmalarini iloji boricha eritma o‘tkazish va elektrolizga toza eritma olishdir. 
Eritishni sulfat kislotasi yordamida olib boriladi. Sulfat kislotasini tanlashda 
quyidagilar hisobga olingan: 
1) rux oksidi – ZnO yaxshi erishi; 
2) bo‘lajak elektrolitik tiklanishda qulaylik; 
3) rux zavodlarida sulfat kislotasini mavjudligi. 
Rux oksidi sulfat sulfat kislotasini kuchsiz eritmasida yaxshi eriydi, rux sulfati 
esa – suvda: 
ZnO + H
2
SO
4
= ZnSO
4
+ H
2

Rux sulfidi qizitilgan kuchli sulfat kislotasida erishi mumkin: 
ZnS + H
2
SO
4
= ZnSO
4
+ H
2

Bunda zaxarli oltingugurt vodorodi ajralib chiqadi. 
Kuydirish davomida bir qancha rux silikati, (n ZnO · mSiO
2
), ferrit (x ZnO·u 
Fe
2
O
3
) va alyuminatlari (ZnO·AI
2
O
3
) paydo bo‘ladi. Bu birikmalar sulfat kislota 
eritmasida qiyin eriydi. Ularni erish qobiliyati harorat va sulfat kislotasini 
konsentratsiyasi olib borishi bilan ko‘payadi. 
Masalan, ferritdan ruxni eritmaga o‘tkazish uchun sulfat kislotasini 
konsentratsiyasi 200-300 g/l va 80-90
o
C harorat talab qilinadi. 
Ruxdan tashqari, orkarokda temir, mis, kadmiy, qo‘rg‘oshin, kumush, oltin, 
nikel, kobalt, marganets, bariy, kalsiy, alyuminiy va boshqa metallar bor. 
Kadmiy xususiyatlari bo‘yicha ruxga yaqin, uni oksidi CaO sulfat kislotasida 
yaxshi eriydi: 
CaO + N
2
SO
4
= CaSO
4
+ H
2
O
Kuyindidan eritmaga 85-90 % kadmiy o‘tadi. Temir kuyindida, asosan rux va 
mis ferritlar shaklda uchraydi. Bir qancha temir oksidlari Fe
2
O
3
, va Fe
2
O
3
ham bor. 
Sulfat eritmasida Fe
2
O
3
esa qisman eriydi. 
Kuydirish pechining siklon changida bir oz Fe
2
(SO
4
)
3
uchraydi. Uch valentli 
temir sulfati eritmada hosil bo‘ladi: 


142 
Fe
2
O
3
+ 3
2
SO
4
= Fe
2
(SO
4
)
3
+ 3H
2
O
Eritmada F
2
(SO
4
)
3
mis birikmalari, SO
2
va metal sulfidlari bilan ikki valentli 
temir sulfati FeSO
4
ga tiklanadi. Bu jarayon ruxni kuyindidan eritmaga, quyidagi 
reaksiya orqali, o‘tishiga ko‘maklashadi: 
ZnS + Fe
2
(SO
4
)
3
= ZnSO
4
+ 2FeSO
4
+ S
Eritmaga kuyindidan fakat 3-4 % temir o‘tadi, uni miqdorligi 1-2 g/l tashkil 
qiladi. Bunday miqdorlik bo‘lajak mishyak, surma, germaniy va boshqa 
moddalardan gidrolitik tozalashda yordam beradi. Mis kuyindida oksid (CuO, 
Cu
2
O), ferrit (n SuO ∙ Fe
2
O
3
), silikat
(x Cu
2
O ∙ uSiO
2
) shakllarda uchraydi. Eng oson CuO eriydi va CuSO
4
ni 
hosil qiladi. Mis ferriti, pux ferritiga o‘xshab, qiyin eriydi. Tanlab eritishda 
taxminan misni yarmi eriydi, yarmi esa kekda qoladi. 
Surma (III) va mishyak (III) oksidlangan birikmalari kuyindini tanlab 
eritishda As
2
(SO
4
)
3
va Sb (SO
4
)
3
shakllarda eritmaga o‘tishadi. Surma (V) va 
mishyak (V) oksidlari qiyin eriydigan birikmalardir. 
Nikel, kobalt va marganetslar eriydi va Ni
4
, CoSO
4
va MnSO
4
sulfatlarini 
hosil qiladi. 
Tanlab eritishda qo‘rg‘oshin, deyarli to‘liq quyidagi reaksiyaga asosan, kekga 
o‘tadi: 
PbSiO
3
+ H
2
SO
4
= PbSO
4
+ H
2
SiO
3
Qo‘rg‘oshin, mis va rux silikatlarini erishi eritmani kremniy birikmalari bilan 
ifloslantirishga olib keladi. Bu jarayon tanlab eritishdan bo‘lajak cho‘ktirish va 
filtrlashlarni qiyinlashtiradi. 
Kumush kuyindida Ag
2
S va Ag
2
SO
4
shaklda uchraydi. Kumush sulfati yaxshi 
eriydi, keyin esa eritmada mavjud bo‘lgan xlor ionlari bilan qiyin eriydigan AgCI 
birikmasi shaklda cho‘ktiriladi. Kumush sulfidi erimaydi va kekda qoladi. Oltin 
to‘liq qattiq qoldiqlarda qoladi. 
Kalsiy va bariy oksidlari sulfat kislota eritmalarida qiyin eriydigan eritmalar 
hosil qiladi. Jarayonning kislotasi: 
MeO + H
2
SO
4
= MeSO
4
+ H
2
O


143 
Qo‘rg‘oshin, kalsiy va bariy sulfat kislotasini qismini qiyin eriydigan 
sulfatlarga bog‘laydi. Buni hisobga olganda, kuydirish davrda sulfatli oltingugurt 
mikdorini bir oz ko‘paytirish kerak bo‘ladi. 
Xlor, ftor, natriy va magniy birikmalari oson eriydi va eritmada to‘planadilar. 
Noyob metallar-talliy, galliy, indiy va germaniylar qisman eritmaga o‘tadilar. 

Download 19,02 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   136




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish