O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. B. Mirzajonova

 
4.8. Suyuq vannada eritish jarayoni (PJV)
Zamanoviy, yuqori samaradorli avtogen jarayonlardan biri – suyuq vannada 
sulfid mis boyitmasini eritishdir. Jarayonning birinchi nomi PJV (Plavka v jidkoy 
vanne), hozir esa unga nom berilgan PV (Protsess Vanyukova). PJV jarayoni prof. 
Vanyukov P.V boshchiligida yaratilgan va ko‘p davlatlarda tadbiq etilgandir. 
Jarayonni mohiyati sulfidlarni shlak eritmasida, kislorod yoki kislorodga 
boyitilgan havo oqimida, yondirishdan iboratdir. Jarayon kessoplangan shaxtali 
pechda, eritmani pastdan yuqoriga qarab oqish sharoitida amalga oshiriladi. 
Hozirgi paytda PV jarayoni yallig‘ pechda eritish o‘rnida qo‘llanilmoqda. 
Norilsk va Balxash tog‘-metallurgiya kombinatlarda jarayon to‘la tadbiq etilgan. 
Pechning shixtasiga boyitma, flyus va qattiq aylanuvchan moddalar kiradi. 
Shixtaning umumiy namligi 6-8 %. Pechga suyuq konverter shlakini quyish 
mumkin. Shixta pechning yuqori qismidan vannadagi eritmaga yuklanadi. Shteyn 
va shlak pechning qarama-qarshi tomonlaridan, sifon orqali chiqariladi. 
Kessonlar o‘ta zichli misdan tayyorlangan. Texnologik gazlar kessonlangan 
shaxtadan chiqariladi. Shaxtada ajralish davriga chiqqan oltingugurt qisman 
yondiriladi. Gazlar kotel-utilizatorda sovitilib, changdan tozalanib sulfat kislotasi 
olishga yuboriladi. Norilsk (NGMK) va Balxash (BGMK) kombinatlarda ishlab 
turgan pechlarning texno-iqtisodiy tavsiflari 4.3-jadavalda berilgan: 

---

113 
4.3- jadval
Norilsk (NGMK) va Balxash (BGMK) kombinatlarda ishlab turgan pechlarning 
texno-iqtisodiy tavsiflari 
Pechlardagi sarf harajatlar 
NGMK 
BGMK 
1.
Shixta bo‘yicha ishlab chiqish unumdorligi, t/(m 
sut) 
80 
80 
2.
Pechning foydali balandligi, m 
3.
Furma kesimida pechning enligi, m 
2,5 
2,3 
4.
Shteyn vannasining balandligi, m 
0,7 
0,10 
5.
Shlak vannasini balandligi, m 
1,1 
1,2 
6.
Eritmalarning umumiy balandligi, m 
2,4 
2,6 
7.
Kislorod bilan havoni boyitilish darajasi, % 
64-65 
65-75 
8.
1 t. boyitmaga kislorodning sarfi, m
3
140-300 
140-300 
9.
Pechning foydali ish darajasi, % 
97 
84 
10.
Misning mikdorligi, % ; 
a.shteynda 
45-50 
44-47 
b. shlakda 
0,6 
0,5-0,74 
11.
SO ni gazdagi mikdorligi, % 
20-35 
24-32 
12.
Gazning changlik darajasi, g/m
3
1,5-2 
2,3 
13.
Changning ajralib chiqishi,
a.% shixtaga nisbatan 
- 
1,1 
14.
Misning ajralib olinishi, % 
97,3 
97,1 
15.
Nodir metallarni ajratib olinishi 
99 
99 
Keltirilgan ma’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, PV jarayoni oldin ko‘rilgan 
texnologiyalardan ancha afzalroqdir: PV pechini konstruksiyasi o‘zgarmas 
ishonchli issiqlik tartibini ushlab turishga imkon yaratadi. Haroratning maksimal 
qiymati furma yonida ko‘tariladi, kislorodning yuqori sarfi haroratni oshishiga olib 
keladi. Kessonlar yonida eng past haroratlar bo‘ladi. Shixta yuklanadigan joyida 
hali harorat pasayadi.
4.4- jadval 
100 kg shixtaga PV pechini issiqlik balansi