O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. B. Mirzajonova



Download 19,02 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/136
Sana26.02.2022
Hajmi19,02 Mb.
#473090
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   136
Bog'liq
fayl 2083 20211108 (1)

korrozion ingibitorlar
 
deb ataladi. Masalan, 
aminlar, mochevina, aldegidlar, sulfidlar, xromatlar, fosfatlar, nitritlar, silikatlar va 
hokazolar korrozion ingibitorlardir. 
1.13-rasm. Korroziyadan himoyalash usullari.
 
2 BOB. METALLAR VA ULARNING SINFLANISHI.
METALLURGIK ISHLAB CHIQARISH JARAYONLARI 
2.1. Metallar va ularning sinflanishi 
D.I. Mendeleevning elementlar davriy sistemasi o’z ichiga 109 kimyoviy 
elementni oladi. Tabiatda 89 element tabiiy holda uchraydi, qolganlari su’niy 
ravishda yadro reaksiyalari natijasida olinadi. Kimyoviy elementlarni metal va 
metalmaslarga ajratish qabul qilingan. Metalmaslarga quyidagi 19 element kiradi: 


45 
vodorod (H
2
), bor (B), uglerod (C), kremniy (Si), azot (N), fosfor (P), kislorod 
(O
2
), oltingugurt (S), ftor (F), xlor (Cl), brom (Br), yod (I), astat (At), va inert 
gazlar: galiy (Ga), neon (Ne), argon (Ar), kripton (Kr), ksenon (Xe), radon (Rn). 
Qolgan 86 element metallik xususiyatlarga egadir. Metallik holatini metallik 
yaltiroqligi va shaffofligi, yuqori issiqlik va elektr o’tkazuvchanlik, egiluvchanlik, 
kristall tuzilishi, och va to’q kulrang rangi kabi umumiy xususiyatlar belgilaydi. 
Bundan tashqari tipik metallar uchun elektr o’tkazuvchanlikni haroratga 
bog’liqligi: harorat oshishi bilan elektr o’tkazuvchanligi kamayishi kabi umumiy 
xusususiyatlar mavjud. 
Metallarning ko’pchilik xususiyatlari metallik tuzilishida erkin elektron 
bo’lishi bilan xarakterlanadi. Metallik tuzilmasida neytral atomlardan tashqari, 
ionlangan atomlar bo’ladi, ya’ni ularda ma’lum miqdorda elektronlar bo’lmaydi. 
Metallning hamma atomi bir xil ionlanish imkoniyatiga ega va ionlashgan 
atomlardan neytral atomlarga elektronlarni o’tishi energiya sarflanmasdan borishi 
mumkin. Buning natijasida metall panjarada uzluksiz elektron almashinish jarayoni 
boradi. Bu vaqtda shu payt hech qaysi ma’lum atomlarga tegishli bo’lmagan 
ma’lum miqdorda erkin elektronlar bo’ladi. Atomlarga qaraganda elektronlarning 
o’lchami ancha kichik bo’lishi butun metall panjara bo’yicha ularni erkin harakat 
qilish imkonini beradi. Metall panjarada erkin elektronlar bo’lishi metall 
xossalarini belgilab beradi. 
Elektrokimyoda reaksiya borishi natijasida elektronlarni o’ziga biriktirishga 
harakat qiladigan metalloidlardan farqli ravishda, elektron berishga moyilligi 
bo’lgan elementlarga metall deyiladi. Yuqorida aytilganidek, metallik holatini 
belgilaydigan muhim xususiyatlardan biri, ularning kristall tuzilishi hisoblanadi. 
Metall bog’lanishning mustahkamligi bilan metallning ko’pgina fizik va mexanik 
xususiyatlari tushuntiriladi (2.1- jadval). 
Metall ishlab chiqarish va ishlatishda elektrokimyoviy kuchlanish qatorida 
metallning tutgan o’rni bilan izohlash mumkin bo’lgan, kimyoviy faolligi muhim 
o’rin tutadi. 


46 
2.1- jadval 
Metallarning fizik va mexanik xususiyatlari 

Download 19,02 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   136




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish