O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. A. Rasulov, V. A. Grachev

Turli suyuqlantirish pechlari uchun gaz va shlak 
fazalarining tarkibi 
Suyuqlantirish 
pechi 
Gazning parsial 
bosimi, p/p
umum
Shlaktarkibi, % 
O
2
CO 
CO 
SiO
2
Al
2
O
3
FeO 
MnO 
CaO 
MgO 
Vagranka 
- 
0,15 
0,1 
45 
10 
10 
5 
25 
5 
Yoy pechi 
0,07 
0,11 
0,015 
60 
10 
10 
2 
15 
3 
Induksion pech 0,21 0,0003 
- 
70 
5 
8 
7 
2 
8 

---

132 
Oksidlanish reaksiyalari: 
2
3 ( )
, (3.6) 
, - *
+ ( ) * +
, (3.7) 
(
)
, (3.8) 
(
)
, (3.9) 
Bor bo‗lgan ma‘lumotlarga ko‗ra ΔG° ni aniqlaymiz [14]. Shu maqsadda (3.7) 
reaksiyani ketma- ket sodir bo‗ladigan jarayonlarning ayirmasi kabi tasvirlaymiz. 
Masalan, is gazi oksidlanganda hosil bo‗ladigan uglerod ikki oksidining hosil 
bo‗lish reaksiyasi 
(3.10) 
ni uglerod kislorod bilan oksidlanganda karbonat angidrid va is gazlari hosil 
bo‗lish reaksiyalarining ayirmasi sifatida ko‗rib chiqish mumkin: 
, 
(3.11) 
. 
(3.12) 
Binobarin, 
. (3.13) 
Bu holda (3.7) reaksiyani temirning kislorod bilan oksidlanish reaksiyasi 
, - 2
3 ( )
(3.14) 
va is gazining oksidlanishida uglerod ikki oksidi hosil bo‗luvchi (3.11) 
reaksiyaning ayirmasi kabi tasvirlash mumkin. Bundan 
. (3.15) 

---

133 
Hisoblash natijalari 3.3- rasmda keltirilgan. Rasmdan ko‗rinishicha, eng 
oksidlovchi sharoitlar induksion pechda ochiq suyuqlantirishda yaratiladi. 
Bitta reaksiyaning o‗zini turli sharoitlarda miqdoriy baholash uchun energiya 
o‗zgarishining to‗rtinchi ayirmasi tushunchasini kiritish maqsadga muvofiq 
bo‗ladi: 
(3.16) 
bu yerda: 
— I sharoitlarda Gibbs energiyasining o‗zgarishi; 
— II 
sharoitlarda xuddi shuning o‗zi. 
Ko‗rib o‗tilayotgan holda I sharoit temirning vagrankaning, II sha- roit 
temirning induksion pechning gaz fazasi bilan oksidlanish reak- siyasining 
o‗tishini xarakterlaydi. Bunda 
( )
kJ/mol. 
Metall va shlakning bir- biriga ta‘sirini termodinamika nuqtayi nazaridan analiz 
qilishda metall va shlakning barcha komponentlarini hisobga olgan holda ΔG 
qiymatlari hisoblanadi.