3
Darslik
bakalavriyatni
5312800
– Quymakorlik texnologiyalari
―Quymakorlik qotishmalarini suyuqlantirish va pechdan tashqari ishlov berish‖
faniga
tayyorlangan, undan tashqari kafedradagi magistraturalar 5A312801 –
Quymakorlik ishlab chiqarish texnologiyasi (rangli qotishmalar) rejasidagi
2.04 – Rangli qotishmalarning zamonaviy metallurgik
texnologiyalari va
5A310302 – Metallurgiya mashinalari va jixozlari (quymakorlik) magistratura
mutaxassisligining 2.01 –
Temir va po
‘
lat metallurgiyasi; 3.01 –
Qotishmalarga
pechdan tashqari ishlov berish texnologiyasi fanlariga ham to
‘
g
‘
ri keladi.
4
MUNDARIJA
KIRISH .................................................................................................................... 10
I BOB QUYMAKORLIK
METALLURGIYASINING
ASOSIY
PRINSIPLARI
VA METODLARI ................................................................................................... 11
1.1. Quymakorlik metallurgiyasining umumiy xarakteristikasi ......................... 11
1.2. Suyuqlantirishning asosiy prinsiplari va usullari ........................................ 14
1.3. Shixtani suyuqlantirishning material va issiqlik balansini tuzish hamda
hisoblashning asosiy prinsiplari ........................................................................... 20
1.4. Cho‗yan suyuqlantirishning umumiy xarakteristikasi ................................. 26
1.5. Po‗lat suyuqlantirishning umumiy xarakteristikasi ..................................... 30
1.6. Rangli qotishmalarni suyuqlantirishning umumiy xarakteristikasi ............. 35
1.7. Quyma qotishmalarga suyuq holatda ishlov berishning asosiy prinsiplari va
usullari .................................................................................................................. 39
I BOB NAZORAT SAVOLLARI ....................................................................... 47
II BOB METALLURGIK JARAYONLARNING FIZIK-KIMYOVIY
ASOSLARI ............................................................................................................. 48
2.1.
Moddalar tuzilishi, xossalari va o‗zaro ta‘sirlashishining
umumiy
xarakteristikasi ..................................................................................................... 48
2.2. Kimyoviy termodinamika asoslari ............................................................... 64
2.3. Metallurgik fazalarning tuzilishi ................................................................. 84
2.4. Eritmalar. Komponentlarning eritmalardagi termodinamik funksiyalari .... 96
2.5. Fazalar o‗zaro ta‘sir jarayonlarining mexanizmi ....................................... 106
2.6. Metallurgik jarayonlar kinetikasi ............................................................... 113
II BOB NAZORAT SAVOLLARI .................................................................... 118
III BOB QUYMA QOTISHMALARNI SUYUQLANTIRISH ......................... 119
3.1. Shixta materiallari Metall shixta materiallari ............................................. 119
3.2. Cho‗yanni suyuqlantirib olish jarayonining fizik-kimyoviy xarakteristikasi
............................................................................................................................ 130
3.3. Vagrankalarda cho‗yan suyuqlantirish ...................................................... 156
3.4. Cho‗yanni yoy elektr pechlarida suyuqlantirish ........................................ 173
3.5. Induksion elektr pechlarida cho‗yan suyuqlantirish .................................. 177
3.6. Cho‗yan suyuqlantirish polijarayonlari ..................................................... 184
3.7. Po‗lat suyuqlantirish jarayonining fizik-kimyoviy xarakteristikasi .......... 189
3.8. Marten pechi va konvertorda po‗lat suyuqlantirish ................................... 199
3.9. Elektr pechlarda po‗lat suyuqlantirish ....................................................... 206