O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qo‘qon davlat pedagogika instituti fizika-matematika fakulteti matematika o’qitish metodikasi kafedrasi

6-§. Vektor va aralash ko‘paytmani koordinatalar orqali
ifodalash
O'ng uchlikni tashkil qiluvchi ortonormal bazis berilganbo'lsa, va vektorlarni



ko'rinishda yozib, skalyar, vektor va aralash ko'paytmalami hisoblaymiz.
Skalyar ko'paytma uchun
( tenglik hosil bo'ladi.
Vektor ko'paytmani hisoblashda
, ,
munosabatlarni hisobga olib

tenglikni hosil qilamiz.
Qulaylik uchun vektor ko'paytmani koordinatalari orqali

ko'rinishda yozish qabul qilingan.
Bundan foydalanib aralash ko'paytma uchun

formulani hosil qilamiz.


Xulosa
Vektorlar va ular ustida amallar va matematik statistika masalalarini yechishda muhim ahamiyatga ega. Kurs ishining 2 bobi asosiy qismi bo'lib, unda geometriya fanida vektorlar mavzusini o'qitish tushuntirilib beriladi. Mazkur kurs ishida quyidagi vazifalar amalga oshirilgan:
" Mavzusini yorituvchi manba topish, rejani shakllantirish;
" Davlat ta'lim standarti va o'quv dasturlarida "Vektorlar" mavzulari o'qitilishi.
" Vektor tushunchasini berishdagi turli xil yondoshuvlar.
" Vektor tushunchasini kiritish.
" Vektorlar ustida amallar bajarishni o'rgatish;
" O'rganilgan mavzu bo'yicha xulosalar chiqarish;
Kurs ishini jihozlash, himoyaga
Men “Vektorlar va ular ustida amallar” mavzusidagi kurs ishimda dars jarayonida tushuntirilayotgan yangi mavzu materialining o’quvchilar tomonidan o’zlashtirish darjasi o’qtuvchining pedagogik mahoratiga bog’liq ekanini tushundim. Pedagog o’z fanini ilmiy asosda keng va chuqur bilishi, o’qitish uslubi, ko’rgazmali quroli, texnik vositalardan unumli foydalanishga alohida e’tibor qaratishi lozim ekan. O’rta maxsus va kasb-hunar ta’limi tizimida o’qitiladigan matematika fanining ayrim mavzularini talabalar maktabdagi matematika darslarida o’rganib kelishadi, bu mavzularni takror o’tish esa talabalarni zeriktirishi mumkin. Buning uchun o’qitish usullarini o’qituvchilar to’g’ri tanlashlari zarur ekan. Ayniqsa maktab o’quvchilarning yuqori qismidagi o’quvchilar matematika fanini judayam qiyin fanlar sirasiga kiritishadi. Shuning uchun matematika fanini o’qitishda ko’plab qiziqarli o’yinlar bilan o’tkazish ancha samarali hisoblanar ekan. Matematika o’qituvchilari o’quvchilarning aqliy fikrlashlariga qarab turli o’yinlardan darslarda foydalanish darsning unumdorligini oshirar ekan.

Foydalanilgan adabiyotlar
1. Abdalimov V. Oliy matematika. – Toshkent: O’qituvchi, 1994.
2. Abdalimov V., Solixov Sh. Oliy matematika qisqa kursi.- Toshkent:
O’qituvchi, 1983.
3. Abdalimov V. Oliy matematikadan misol va masalalar to’plami. -
Toshkent: Milliy ensiklopediya, 2003
4. Sultonov J.S. Fazoda vektorlar: Nazariy va amaliy mashg’ulotlar
bo’yicha uslubiy qo’llanma. -Samarqand, 2006.
5. Narmonov. A.Y Analitik geometriya- Toshkent 2008.