O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti

Bu qoida ta’limning ilmiylik qoidasi bilan mustahkam bog’langandir. 
Ishga yarab qolsa ilming bir muddat, 

---

39 
Yana oshirmoqqa aylagil shiddat, - degan M.Ulug’bek. 
O’quvchilar bilim bilan qurollanar ekan, ilmning amaliy ehtiyoj tufayli 
bo’lganini, ishlab chiqaruvchi kuchlarining qanday taraqqiy etganini, texnika va 
iqtisod sohasidagi yangiliklar, ilmning borgan sari rivojlantira borishni, ilm esa o’z 
navbatida hayotni yaxshilishga yordam berishini biladilar. Ilmning rivojlanishida 
tajribaning roli kattadir. Ilmiy nazariyalarning haqqoniyligi amaliyotda sanaladi: 
uni tajriba yo tasdiqlaydi yo inkor qiladi. Mana bu nazariya bilan tajriba o’rtasidagi 
murakkab munosabatlarni o’quvchilar ilm asoslarini o’rganish jarayonida fahmlab 
olishlari lozim. Ulug’lik gapda emas boshdan - oyoq, yarti ish ham yuzta gapdan 
yaxshiroq degan Abdulqosim Firdavsiy. 
O’quvchilar tomonidan matematika, fizika, biologiya, ximiya, astromiya va 
boshqa tabiiy fanlardan o’zlashtirilgan nazariy bilim, hosil qilingan ko’nikma va 
malakalar o’quv - tajriba kabineti va laboratoriyalari, tajriba yer uchastkalari va 
ishlab chiqarish mehnati jarayonida qo’llaniladi. 
Sa’diy Sheroziyning fikricha:” Ikki toifa odam behuda ishlab, behuda harakat 
qilgan bo’ladi: biri mulk yig’ib foydalanmagan va ikkinchisi esa ilm olib, amal 
qilmagan odam. 
Harchand o’qibsan, bilimdonsan, 
Agar amal qilmasang, nodonsan. 
Ta’lim va tarbiyaning birligi qoidasi. 
“Ta’lim bilan tarbiya bir - biri bilan bog’liq bir butun jarayon ekanligini 
ta’kidlaydi, A.Avloniy. U yana dars va tarbiya orasida bir oz farq bo’lsa ham, 
ikkisi bir - biridan ayrilmaydo’rgan, birining vujudi biriga bog’langan jon ila tan 
kabidir”. 
Maktabda o’quvchi yolg’iz bilim, ko’nikma va malakalarni egallabgina 
qolmaydi, balki har jihatdan mukammal tarbiyalanadi. Maktab o’quv fanlarining 
har bir mavzu va temachalar ham shubhasiz tarbiyalovchi harakterga ega. Shunga 
ko’ra, maktab ta’limi umuman har qaysi dars jarayoni alohida ikki muhim vazifani: 
1. Ta’lim jarayonida o’quvchilarni yangi - yangi ilmiy bilimlar bilan qurollanadi. 
2. O’zlashtirilgan ilmiy bilimlar asosida o’quvchilarda dunyoqarash va ma’naviy - 

---

40 
axloqiy tirbiya tarkib topishini o’z ichiga oladi. 
Ta’limvatarbiyaningbirligi:
a)
o’zlashtirilayotgan ilmiy bilimlar orqali o’quvchilarda ilmiy materiallistik 
asosda dunyoqarash tarkib toptirish; 
b)
ta’limda o’quvchilarga muayyan ma’naviy - axloqiy sifat normallarini 
singdirish; 
c)
o’quvchilarning aqliy kamoloti hamda bilish qobiliyatlarini yanada 
rivojlantirib borishni nazarda tutadi. 
O’quvchilarda ilmiy dunyoqarash tarkib toptirish murakkab va ko’p qirrali 
jarayonidir. Maktab ta’limida tabiiy fanlarni - matematika, fizika, ximiya, 
biologiya va astronomiya kabi fanlarni o’zlashtirish orqali dialektik materializm 
asosida 
dunyoqarashlar 
tarkib 
topadi.