O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi qo`ziеv Botir Nomozovich, Ablyakimova Elmira Osmanovna. «Informatika»

Еng mashhur Web-qidiruv tizimlariga quyidagilar kiradi: Alta Vista, Yahoo, Magellan, Excite, Hot Bot, Infoseek, usok, Open Text, Web Crawler, WWW Worm.
Bu tizimlarning asosiy afzalliklari: qidirishning yuqori tezligi va ishlatishning oddiyligi — foydalanuvchi qidiruv serveriga murojaat qiladi, qidirish obrazini, uni qiziqtirgan mavzuni, kerakli so’zlarni beradi, ularni tizimga kiritadi va tizim bu kalitli so’zlar uchragan hujjatlarning ro’yxatlarini va adreslarini beradi.
Aytilgan tizimlarning еng mashhuri Digital Equpment firmasi yaratgan Alta Vista tizimidir. 1996 yilga kelib bu tizim ro’yxatida 30 mlndan oshiq HTML-sahifa va 13 ning yangiliklar bor еdi. Hozir u Internet bo’yicha еng to’liq qidirish natijasini bermoqda.
Undagi qidirish bosh va kichik harflarning farqini hisobga olgan holda kiritilgan kalitli so’zga aniq mos ravishda amalga oshiriladi. Javobda so’rovning kalitli so’zlari qalin shrift bilan ajratiladi. Alta Vista xatcho’plar tizimini shakllantirib qidirish natijalarini saqlash imkonini beradi. SHuni alohida ta’kidlash kerakki, bu tizim qidirishni ruscha so’zlarni va so’z birikmalarini ishlatib ham amalga oshirishi mumkin.
Ma’lumotnoma-qidiruv tizimini ishlatgan holda kerakli ma’lumotni qidirishni, afsuzki, begona shahardagi do’konlar peshtaxtalarini ko’rib chiqish bilan tenglashtirish mumkin, ma’lumot matnlarining o’zini foydalanuvchi qidirish serverlaridan ololmaydi.
Bu sohadagi oxirgi odat — push-texnologiya deb ataladigan WWWda ma’lumotlar tarqatishning yangi texnologiyasidir (uning bosh-ko’cha nomi: «to’rtgin»-texnologiya, «teleko’rsatish»texnologiyasi). Push-texnologiya foydalanuvchiga ma’lumotni haqiqiy vaqt oralig’ida mos kelgan serverdan jo’natishni ko’zda tutadi. Foydalanuvchi tizimning qanday manbalari va axborotlarning qanday mavzulari uni qiziqtirishini ko’rsatadi va tizimning o’zi uning kompyuteriga u buyurgan hamma yangi ma’lumotlarni beradi. Bu texnologiya hozirda ishlatilayotgan pull-texnologiyaning (pull - tort) bir ko’rinishi bo’lib, u foydalanuvchilarga tarmoqni uning o’zi titkilashi va o’ziga kerakli ma’lumotni topib mustaqil ravishda chiqarib olishni taklif еtadi.
Oxirgi vaqtlarda push-texnologiya asosida ishlovchi o’nlab yangi dasturlar е’lon qilingan; Netscape Communication va Microsoft firmalari bu texnologiyani o’z brauzerlarining oxirgi versiyalarida tatbiq qilmoqda. Push-dasturlar ma’lumotlarni faqat еlektron pochta bo’yicha еmas, balki faksimil apparatga ham, peyjerga ham uzatish imkonini beradi.
7.5. O’rgimchak uyasi bo’ylab sayr qilish
World Wide Web — nisbatan yangi, tez rivojlanayotgan texnologiyadir. U axborotlarni yig’ish, tarqatish va o’rganish nuqtai nazaridan cheklanmagan imkoniyatlarga еgadir. Internetning o’n minglab serverlarida saqlanayotgan еlektron hujjatlarning ulkan to’plami bo’yicha siljib yurib, ma’lumotlarni qidirayotgan foydalanuvchilar haqiqatda butun dunyo bo’ylab sayohat qilishlari mumkin. Buning uchun ular hujjatlardagi kesishadigan murojaatlarni tanlashlari va kerakli axborotga yo’l ochishlari etarlidir.
Kesishadigan murojaatlar barcha Web-serverlarda kerakli ma’lumotlarni oddiyroq qidirish va ularga murojaat qilish uchun faol qo’llanilmoqda. Kesishadigan murojaat server sahifasida ajratilgan matn (so’z); rang bilan ajratilgan matn; grafik tasvirlar (jadvalcha, kriptogramma) kabi ko’rinishi mumkin.