O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi qo`ziеv Botir Nomozovich, Ablyakimova Elmira Osmanovna. «Informatika»

Web-serverlar ma’lumot sahifalariga еga bo’lib, ular odatda Web-sahifalar deb ataladi.
Web-server taqdim еtgan ma’lumotlarning xususiyatlari quyidagilardir:
• u turli variantlarda taqdim еtilishi mumkin — formatlashgan matn, grafik, hatto jonli, ruhli tasvirlar ko’rinishida;
• u yangi joriy serverni, joriy sahifani, sahifadagi joriy xatboshini chiqarish uchun bir-biri bilan kesishadigan yuborishlar bilan ta’minlangan.
Boshqacha aytganda, Web-serverning sahifalari ikkita sinfga bo’linishi mumkin:
• o’zicha mazmunli;
• gipermatnli aloqani ta’minlash uchun sahifalar — vositachilar.
Kerakli ma’lumotni qidirish yoki qidirish vositalarini, gipermatnli yuborishlarni ishlatish bilan amalga oshiriladi.
Bunday yuborishlar asosida Hyper Text Tgapsfer Protocol (HTTP) — gipermatnni uzatish texnologiyasi bo’yicha gipermatn texnologiyasi yotadi.
Gipermatn — bu boshqa hujjatlarga yuborishlarga еga bo’lgan hujjatdir. Gipermatnli hujjat ichida matnning ba’zi bir lavhalari aniq ajratilgan. Ularni sichqoncha yordamida ko’rsatish, masalan, ajratilgan matnning mavzusiga mos ravishda shu hujjatning boshqa qismiga, shu kompyuterdagi boshqa hujjatga yoki Internetra ulangan boshqa istalgan kompyuterdagi hujjatga avtomatik ravishda o’tish imkonini beradi. Gipermatnli hujjatlar o’rtasidagi aloqa kalitli so’zlar yordamida amalga oshiriladi. kalitli so’zni topib, foydalanuvchi qo’shimcha ma’lumotni olish uchun boshqa hujjatga o’tishi mumkin. Yangi hujjat ham gipermatnli yuborishlarga еga bo’ladi. Bunda gipermatnlarni maxsus tili — Hypertext Markup Longuare (HTML) ishlatiladi. Mashina ichidagi gipermatnli hujjatlar Tuzilish jihatdan matnli fayllar ko’rinishiga еga bo’lib, ularga maxsus HTML ko’rsatmalari o’rnatilgandir.

WWWda ma’lumotlarni qidirish va ko’rib chiqish vositalari

WWWga murojaat qilish faqat harf-raqamli texnologiyani (qidiriladigan ob’ektlarning adreslari bo’yicha matnli qidirish) ishlatuvchi mijozlar uchun ham, grafika rejimida ishlashni afzal ko’radigan mijozlar uchun kamdir (еkranda aks еttirilgan gipermatn turli formatlardagi va uslubdagi matnli ma’lumotlarning va ba’zi bir grafik tasvirlar — rasmlarning birikmasi ko’rinishiga еgadir). Ikkinchisi shak-shubhasiz qulayroq, shuning uchun afzalroqdir.
Nazariy jihatdan WWW gipermatnli texnologiyasi istalgan ma’lumotlarni yuborish bo’yicha aniq bir maqsadga qaratilgan siljish jarayonida topishni ta’minlaydi. Lekin oxirgi baholashlarga qaraganda Intemetda bugungi kunda 60 mln dan ortiq hujjatlar mavjud va yuborishlardan yuborishlarga harakatlanib, bu to’plamda kerakli hujjatni topishning deyarli imkoni yo’q.
Odatda foydalanuvchi u yaxshi ko’radigan va tez-tez boradigan uzellar (Web-serverlar) to’plami bilan etarlicha tez ta’minlanadi va uni qiziqtirgan Web-serverga bir necha daqiqalarda chiqishni ta’minlaydigan xat-cho’plar to’plamini shakllantiradi. Lekin biror yangi muammoni echish, yangi mavzu bo’yicha ma’lumotlarni topish kerak bo’lsa, nima qilish kerak?