O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti umumiy kimyo kafedrasi organik kimyo fanidan laboratoriya ishlari uslubiy ko’rsatmasi qarshi – 2021 so’z boshi

Tajriba qism

1-tajriba. Kraxmal uchun sifat reaksiya. Kraxmal kleysteriga Lyugol eritmasidan tomizilsa, to’q ko’k rang hosil bo’ladi. Qizdirilganda rang yo’qoladi, sovutilganda yana paydo bo’ladi.

Luygol eritmasi 1 g yod va2 g kaliy yodidning 100 ml suvdagi eritmasidir.

Kraxmal kleysteri 1 g kraxmalning ozgina sovuq suvda tayyorlangan bo’tqasiga 80-90 ml qaynab turgan suv qyuib tayyorlanadi.

2-tajriba. Kraxmalning gidrolizlanishi. 1 g kraxmaldan kraxmal kleystri tayyorlanadi va undan stakanga 20 ml solib, 2 ml suyultirilgan sulfat kislota aralashtiriladi va 6-10 daqiqa qaynatiladi. Qaynatish davomida har ikki daqiqada alohida probirkalarga qaynayotgan eritmalardan namunalar olib turiladi. Bu namunalar ishqor bilan neytrallanadi va ularga yod eritmasidan bir tomchi tomiziladi. Bunda manunalarning yod bilan reaksiyasida rangning asta-sekin o’zgarishi kuzatiladi. Bu – kraxmalning va birlamchi hosil bo’layotgan katta molekulyar og’irligidagi dekstrinlarning yana ham chuqqurroq gidrolizlanishi va ancha kichik molekulyar og’irlikdagi yangi molekulalarning hosil bo’lishi natijasidir:
H₂O

(C₆H₁₀O₅)n +  amilodekstrin + H₂O eritrodekstrin + H₂O
H₂O nH₂O

Axroodekstrin +  n C₁₂ H₂₂ OH + ----- 2nC₆H₁₂O<sub>6

mal’toza glyuktoza</sub>
Eritmaning rangi o’zgarmay qolgach, stakanda qolgan aralashma yana 2-3 daqiqa qaynatiladi. So’ngra sovitiladi va kal’siy karbonat kukunidan qo’shib neytrallanadi va burma fil’trdan o’rkaziladi.

CaCO₃ + H₂ SO₄  CaSO₄ + H₂O + CO₂
Olingan tiniq eritma bilan monosaxaridlarga xos oddiy reaksiyalar o’tkaziladi.