O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti umumiy kimyo kafedrasi organik kimyo fanidan laboratoriya ishlari uslubiy ko’rsatmasi qarshi – 2021 so’z boshi

1-Laboratoriya ishi

Karbon kislotalarga xos reaksiyalar. Ularni natriyli tuzini olish.
Nazariy qism

Molekulasi tarkibida karboksil guruhi(-COOH) bo’lgan organik birikmalarga karbon kislotalar deyiladi. Kаrbоn kislоtаlаr tаrkibidаgi kаrbоksil guruh sоnigа ko`rа bir vа ko`p аsоslilаrgа bo`linаdi. Bir аsоsli kаrbоn kislоtаlаr rаdikаl xаrаktеrigа ko`rа to`yingаn, to`yinmаgаn vа аrоmаtiklаrgа guruhlаnаdi.

To’yingan bir asosli karbon kislotalar C_nH_2n+1COOH yoki R-COOH umumiy formulalar bilan ifodalanadi. R-COOH formulada R=-H: - CH₃; -C₂H₅ va boshqa radikallar bo’lishi mumkin.

Izomeriyasi va nomlanishi. Karbon kislotalarning gomologik qatori chumoli kislota H-COOH dan boshlanadi. Ularning dastlabki 3 vakilini izomerlari yo’q. To’rtinchi vakilidan boshlab izomeriya hodisasi kuzatiladi.

Kislotalarni sistematik nomenklatura bo’yicha nomlashda tegishli to’yingan uglevodorod nomi oxiriga kislota so’zi qo’shib o’qiladi. Quyida to’yingan bir asosli karbon kislotalarni empirik va sistematik nomenklaturada nomlashga misol keltiramiz:

Kislotaning tuzilishi	Empirik (tasodifiy) nomenklatura bo’yicha nomi	Sistematik nomenklatura bo’yicha nomi
H – COOH	CHumoli kislota	Metan kislota
CH3-COOH	Sirka kislota	Etil kislota
CH3-CH2-COOH	Propion kislota	Propan kislota
CH3-CH2-CH2-COOH	Moy kislota	Butan kislota
	Izomoy kislota	2-metilpropan kislota
CH3–CH2–CH2–CH3–COOH	Valerian kislota	Pentan kislota
	Metiletilsirka kislota	2-metilbutan kislota