O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti umumiy kimyo kafedrasi organik kimyo fanidan laboratoriya ishlari uslubiy ko’rsatmasi qarshi – 2021 so’z boshi

1-tajriba. Benzoy kislotaning toluolni oksidlab olinishi. Probirkaga 2 ml toluol, 2 ml kaliy permanganat eritmasidan va 1 ml sulfat kislota eritmasidan solib, aralashma yaxshilab chayqatiladi va qizdiriladi. Toluolning oksidlanishi tufayli kaliy permanganat rangsizlanadi. Eritma issiq holatda filtrlanadi va filtrat sovitiladi. Bunda benzoy kislotaning kristallari tushadi.

2-tajriba. Benzoy kislotaning benzoil xloriddan olinishi. Probirkaga 1 ml suv solib, ustiga 2-3 tomchi benzoil xlorid qo’shiladi. Benzoil xlorid suvda erimaydi va og’ir tomchi holida probirkaning tagiga cho’kadi. Keyin probirkadagi mahsulot benzoil xloridning achchiq hidi yo’qolguncha ehtiyotlik bilan qizdiriladi. Probirkadagi tiniq eritma soyigach, ishqorda oson erib ketadigan oq ninasimon kristallar ajralib chiqadi:

C₆H₅ C(O)Cl +HOH  C₆H₅ COOH + HCl
C₆H₅ COOH +NaOH  C₆H₅ COONa + H ₂O
Benzoy kislota suvda yomon eriydi, uning natriyli tuzi esa yaxshi eriydi.

3-tajriba. Benzoy-etil efirning hosil qilinishi. Probirkaga 1 g benzoy kislota, 3 ml etanol, 1 ml konsentrlangan sulfat kislota solib, 2-3 minut davomida qizdiriladi va qaynatiladi. So’ngra probirkadagi mahsulot sovitiladi va 6-8 ml suv solingan boshqa probirkaga quyiladi. Bunda suv yuzasida o’ziga xos hiudli moysimon benzoy-etil efir qatlami hosil bo’ladi:
C₆H₅ COOH +HO-CH₂CH₃  C₆H₅ COOC₂H₅ + H ₂O

benzoy-etil efir