O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti



Download 0,71 Mb.
Pdf ko'rish
bet48/69
Sana30.06.2021
Hajmi0,71 Mb.
#105642
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   69
Bog'liq
ozbek va rus tillarining qiyosiy tipologiyasi

 

 

 

 

 

8-Mavzu: O‘zbek va rus tillarida fe‘l 

so’z turkumi 

 

 



 

O‘zbek tilida ham, rus tilida ham eng murakkab so‘z turkumi hisoblangan fe’l harakat va 

holatni anglatadi. Har ikkala tilda ham Fe’llar anglatgan ma’nolari va vazifalariga ko‘ra ikki 

turga: o‘timli va o‘timsiz fe’llarga bo‘linadi. Fe’ldan anglashilgan harakat ta’sirining boshqa 

predmatga  o‘tishini  bildirgan  fe’llar  o‘timli  (переходные  глаголы)  hisoblanadi.  O‘zbek 

tilida o‘timli fe’llar tushum kelishigidagi so‘zlar bilan birikadi. Rus tilida ham bunday fe’lga 

bog‘lanib  kelgan  so‘z  predlogsiz  vinitelniy  kelishigida  bo‘ladi.  Fe’ldan  anglashilgan 

harakatning  ta’siri  to‘g‘ridan  to‘g‘ri  biron  narsaga  ko‘chmasa,  bunday  fe’l  o‘timsiz  

(непереходные  глаголы)  deyiladi.  O‘zbek  tilida  kimni?  nimani?  so‘rog‘iga  javob 

bo‘lmaydigan fe’l o‘timsiz hisoblanadi. Rus tilida bunday fe’llar imenitelniy va vinitelniydan 

boshqa kelishiklarda kelgan ot va otlashgan so‘zlar bilan birikma hosil qiladi. Ammo ot yoki 

otlashgan  so‘z  predlogli  vinitelniy  kelishik  shaklida  bo‘lsa,  u  holda  o‘timsiz  fe’l  bilan 

birikadi.  Masalan:  Я  люблю  школу.  –  Men  maktabni  sevaman  (predlogsiz  вин.  падеж);  Я 

иду в школу. – Men maktabga ketyapman (predlogli вин. падеж). 

 

O‘zbek  tilida  ham,  rus  tilida  ham  fe‘l  beshta  kategoriyaga  ega  bo‘lib,  zamon,  mayl, 



nisbat,  shaxs-son  kategoriyalari  har  ikkala  tilda  ham  mavjud.  Biroq  rus  tilidagi  vid  (tur) 

kategoriyasi o‘zbekcha fe’llarga, bo‘lishli-bo‘lishsizlik kategoriyasi esa ruscha fe’llarga xos 

emas.  Ammo zamon,  mayl, nisbat, shaxs-son kategoriyalari qiyoslanayotgan  ikki til  uchun 

umumiy  bo‘sa-da,  ular  yuzaga  chiqish  imkoniyatlari,  morfologik  xususiyati  va  sintaktik 

vazifalariga ko‘ra bir-biridan jiddiy farq qiladi. O‘zbek va rus tillaridagi ushbu kategoriyalar 

alohida-alohida qiyoslanganda, ular o‘rtasidagi farqlar aniq namoyon bo‘ladi. 

 


Download 0,71 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   69




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish