O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

10.3-rasm. Tizma boshchasining 
konstruktsiyasi. 
1-g’altak; 2-zichlama; 3-pona; 4-korpus; 
5-qulfak; 6-mustahkamlash quvuri; 7-
ichki 
tizmani 
saqlab 
turuvchi 
mustahkamlash quvuri. 
10.4-rasm. Besh tizmali chuqur 
quduqlar uchun tizma boshchasining 
konstruktsiyasi. 
1, 8, 9, 10, 11 -chorbarmoqlar; 2, 4, 5, 7 -
ponali osma; 3-jo’mrak; 6-zichlovchi 
element; 
 
10.3. Ochiq favvora bo’lishi oldini olishda qo’llaniladigan quduq jihozlari 
Neft va gaz quduqlarini favvora davrida ishlatishda ba’zi bir turdagi ta’mirlash 
va xizmat qilishda, ba’zida esa yuqori bosimli neft, gaz qatlamlarni nasosli usulda 
ishlatishda, avariyani oldini olishda quduqlarni og’irlashtirilgan eritmalar bilan 
to’sish (uchirish) kerakligi bilan bog’langan. Bunda murakkab va narxi baland 
bo’lgan ishlar amalga oshiriladi. Ammo shuni ham belgilash kerakki, quduqlar 
og’irlashtirilgan eritmalar bilan uchirilganda (bostirilganda) qatlamning quduq tubi 

---

94 
zonasidagi o’tkazuvchanlikka salbiy ta’sir ko’rsatadi va keyin esa ishlatishni 
qiyinlashtiradi. 
Quduqni ishga tushirishda va avariyali favvoralanishida hamda favvora 
quduqlariga quvurlarni yoki boshqa jihozlarni tushirishda uchiriladi (to’siladi). 
Quduq usti jihozlari mustahkamlash tizmasi, favvora armaturasi buzilganda 
boshqarib bo’lmaydigan favvoralar paydo bo’ladi, ya’ni quduq ustini germetiklash va 
to’sish orqali avariya holatini to’xtatishda oddiy usullarda amalga oshirishning 
imkoni bo’lmaydi. 
Quduqlarning har bir ochiq favvoralanishida atrof muhit jiddiy zarar ko`radi, 
ochiq favvora qancha ko’p muddat davom etsa, shunchalik quduqning debiti 
yo’qotiladi. Ochiq favvora ko’pincha yong’in va baxtsiz hodisalarni sodir bo’lishiga, 
neft yoki gaz uyumlarining o’zida tuzatib bo’lmaydigan zararlarni keltirib chiqaradi. 
Ochiq favvoralanishni oldini olishda quduq usti jihozlarining buzilishi yoki 
quduqni ta’mirlash davrida favvoralanishga qodir bo’lgan quduqlarda stvolning 
pastki qismiga qirquvchi klapan o’rnatiladi, quduqning mahsuldor qismi yuqori 
qismidan ajratiladi.