O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

 
Quduq tubi atrofini issiq kislotali ishlov berishni hisoblash 
 
Issiq kislotali ishlov beriladiga quduqning tavsifi quyidagicha: chuqurligi H = 
1006 m; Korbanatli qatlamning samarali ochilish qalinligi h = 8 m; quduq tubi ochiq 
toza (tiqinsiz); quduqning ichki diametri D = 0,15 m; quduq shtangali nasos bilan 
ishlatilmoqda; yuvuvchi quvur diametri d =0,05m; quduq tubidagi harorat t =35 
0
C; 
neftning boshlang’ich debiti Q
bosh
= 23 t/sut ; neftning joriy debiti Q
jor
= 5 t/sut ; suv 
yo’q. Kollektor ohak toshlardan tashkil topgan; quduq tubi atrofiga paraffin va smola 
o’tirib qolgan. 
Quduq tubini tozalash uchun kerak boladigan xlorid kislotasi va kimyoviy 
moddalar miqdorini hamda ishlov berish samarasini aniqlash talab qilinadi. 
Quduq tubida sizilishni yaxshilash uchun (paraffin va smoladan tozalash va 
o’tkazuvchanligini yaxshilash) ikki fazadan tashkil topgan issiq kislotali ishlov berish 
tavsiya qilinadi. 
Issiqlikkimyoviy ishlov berishning birinchi fazasida – xlorid kislotasi va quduq 
tubi yuzasi 75 dan 90
0
C gacha qizdiriladi. 
Issiqlikkimyoviy ishlov berishning ikkinchi fazasida – oddiy xlorid kislotali 
ishlov berish kabi bo’lib, lekin qizdirilgan kislotaning samarasi yuqori bo’ladi. 
Neft qudug’iga xlorid kislotali ishlov berish ko’rsatmasi bo’yicha hisob ishlari 
olib boriladi. 
Kimyovviy reagent sifatida metal magniydan foydalaniladi. Birinchi faza ishlov 
berish uchun 0,1 m
3
miqdorda 15%li xlorid kislotasi olinadi, 1kg magniy bilan 
reaksiyaga kirishib 4520 kkal issiqlik agralib chiqadi. 
Birlamchi ishlov berish uchun 1 m qalinlikka 0,8 m
3
xlorid kislota eritmasi olinsa. 
h = 8 m qalinlik uchun 6,4 m
3 
eritma, shundan 4 m
3
kislota birinchi faza ishlov berish 
uchun, qolgan 2,4 m
3
kislota eritmasi ikkinchi faza ishlov berish uchun olinadi. 
Parafinning erish harorati t = 55
o
C bo’lsa kislota va quduq tubi atrofini t = 
80
o
C yetarli hisoblanadi. Aytaylik xlorid kislota eritmasining boshlang’ich harorati t
b
= 
20
o
C bo’lsin. W = 4 m
3
kislota eritmasini 20 dan 80
o
C gacha qizdirish uchun kerak 
bo’ladigan magniy miqdorini quyidagi formula orqali aniqlaymiz: 
Q
m
= 
= 
= 39,8 kg, 
bu yerda: 6,03 =
sonli koeffitsient (4520 kkal – 1 kg metal magniydan 
ajraladigan issiqlik miqdori;

---

467 
0,75 –magniy xlor eritmasining suvdagi eritmasining issiqlik sig’imi 
kkal/kg•
o
C da;
1000- o’lchamni o’tkazish koeffitsienti). 
Aniqlangan magniy miqdori yuqorida ko’rsatilgan amaldagi ko’rsatgichga to’g’ri 
keladi. Birinchi faza ishlov berish uchun olinadigan 40 m
3
kislota eritmasiga 40 kg 
magniy olish kerak bo’ladi.
4 m
3
kislota eritmasiga 40 kg magniy qo’shilgandan keyin uning konsentratsiyasi 
nechaga teng bo’lishini quyidagicha aniqlaymiz: 
x = 
,≈ 
bu yerda: A –sonli koeffitsient, kislota konsentratsiyasi 18% da 218ga teng, 12% da 214 
ga teng; 
x = 
≈ 3%. 
Konsentratsiyasi 15% bo’lgan kislotaga magniy qo’shilgandan so’ng 3% ga 
tushadi va 12% bo’lib qoladi. 
Konsentratsiyasini 15% dan 12% tushirish uchun kerak bo’ladigan magniy 
miqdorini quyidagi formula orqali aniqlashimiz mumkin: 
Q
m
=3,33W(
- 
) =3,33•4•(
- 
) = 45,2 kg, 
bu yerda: x
1
va x
2
– boshlang’ich (15%) va keying (12%) kislota konsentratsiyasi;
A
1 
va A
2
–kislota konsentratsiyasiga bog’liq bolgan sonli koeffitsient 214 va 
218 ga teng. 
Qoldiq konsentratsiyaga qarab x
2
=12%, uning boshlang’ich konsentratsiyasini x
1
aniqlashimiz mumkin: 
x
1
= 
=
=14,6% 
bu yerda: o’zgarmas