O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

Teskari klapan ( teskari tо‘sqichlar
) – NKQ birikmasida suyuqlik ustunining 
harakati tо‘xtatilganda va yengillashtirilganda hamda nasos agregatini qaytadan ishga 
tushirishda ta’sir etib nasos ratorini teskari aylanib ketishini oldini olishga 
mо‘ljallangan. 
Qо‘yirish (tо‘kish) klapani
– nasos agregatini quduqdan NKQ birikmasidan 
kо‘tarib olishda suyuqlikni tо‘kish uchun xizmat qiladi. Teskari klapan modulga –nasos 
boshchasiga buralgan, qо‘yirish esa – teskari klapan korpusiga mahkamlangan.
Elektr markazdan qochma nasos (EMQN)
– neft quduqlari uchun tarkibiga:
- 50...500 ta pog‘onali markazdan qochma nasos; 
- asinxronli elektr dvigateli; 
- qatlam muhitida elektr dvigateliga har xil narsalarni tushib qolishidan 
himoyalaydigan protektor; 
- elekt dvigatelini transformator va boshqaruv stansiyasi bilan biriktiruvchi kabel 
chizig‘i. 
Botma nasoslar quduqqa nasos-kompressor quvurlari orqali tushiriladi. 
Nasosning modulь-seksiyasi
– korpusdan, val, pog‘onalar paketi (ishchi 
g‘ildirak-yо‘naltiruvchi apparatlar), yuqori podshipnik, pastki (ostki) podshipnik, yuqori 
о‘qli tayanch, boshcha, asos, kAbellarni mexanik ta’sirlardan shikastlanishi 
himoyalovchi ikkita qavurg‘a va rezina halqasidan tashkil topgan. 
Ishchi halqa val bо‘ylab о‘qli yо‘nalishda erkin holda harakatlanadi va pastki va 
yuqoridagi yо‘naltiruchi apparatlar yordamida harakati chegaralanadi. 
Modullar (seksiyalar) bir-biri bilan va kirish moduli dvigatel bilan – flanets 
yordamida biriktiriladi. 
Zamonaviy qurilmalarda 2 tadan 4 tagacha nasos modul –seksiyalari bir – biri 
bilan qо‘shiladi. Seksiyaning korpusiga ishchi halqaning valiga va yо‘naltiruvchi 
apparatlarga yig‘ilgan pog‘onalar paketi (bog‘lami) kirgiziladi. 
Kirish modulining kо‘rinishi nasosning asosi kiruvchi teshikli va turli-filtrdan 
iborat, u orqali quduqdan nasosga suyuqliklar kirib keladi. Nasosning yuqori qismiga 
teskari klapanli tutqich boshcha о‘rnatilgan, u NKQga mahkamlanadi. 
Nasoslar uchta shartli guruhlarga ajratiladi (23.2-jadval).
23.2-jadval 
Nasosning guruhi 
Nasos korpusining diametri, mm 
5 
92 
5A 
103 
6 
114