O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

 
 
21.2-rasm. Qatlamlardan alohida neft qazib olish va shu quduq orqali boshqa 
qatlamga suv haydab qatlam bosimini ushlab turuvchi quduqni jihozlari. 1-chi NKQ 
(diametri 89 mm); 2-chi shtangali chuqurlik nasos; 3-chi ishlatish tizmasi; 4-chi
maxsus mufta; 5- yuqori paker tirgagi; 6-chi NKQ (diametri 73 mm) 7-paker.

---

437 
Nasos (8) yordamida pastki qatlamdan mahsulot quvurlarga haydaladi va 
tayanch konusni bо‘ylama oraliqlari orqali yuqori nasosga uzatiladi. Yuqori
qatlamni mahsuloti yuqori nasosni plunjeriga muftani (6) jipslashgan teshigi tizimi 
orqali kirib keladi va uzatiladi. Agarda ikkala qatlamlardan mahsulotni yer ustiga
alohida tashish kerak bо‘lsa, ichi bо‘sh shlankalardan foydalaniladi va u orqali mahsulot 
qatlamdan yer ustiga kо‘tariladi. Qatlamlarni debitini о‘lchash uchun yuqori nasos 
ajratiladi, yoki plunjer yо‘lini uzaytirgich yordamida shtanga qо‘shimcha holda 
quduqqa tushirilib harakatga keltiriladi.
21.2-rasmda neft qatlamlaridan shtangali nasos qurilmasi yordamida qazib 
olinadi va bir vaqtning о‘zida shu quduq orqali suv haydab, mahsuldor qatlamni 
bosimini ushlab turuvchi jihozlarni sxemasi tasvirlangan. 
Quduqlarni jihozi 89-mm li NKQ (1)dan, shtangali chuqurlik nasosi (2) 73 mm
li NKQ (6)dan, yuqori tayanch (5) pakerdan va pastki shlepsali (7) pakerdan tuzilgan. 
Ikkala paker ham 73 mm li NKQ (6) bilan birlashtirilgan. Pastki paker mahsuldor 
qatlamlarni oralig‘iga о‘rnatilib, uchinchi ishlatish tizmasiga shlipsali pakeri tirgak 
bilan mahkamlanadi. Yuqoridagi paker yuqori qatlamga filtrni ustki qismiga 
о‘rnatiladi. Yuqori pakerni korpusida ikkita kanal bor: 42 mm diametrli markaziy 
quvurcha va halqa fazosida paker о‘zagi oralig‘ida va markaziy quvurcha, markaziy 
kanal maxsus mufta (4) orqali, quvur orqasi fazosi bilan biriktirilgan. Bitta qatlamdan
neft qazib olish va bir vaqtda boshqa mahsuldor qatlamga suv haydash quyidagi 
tartibda olib boriladi:
Quduq ustidan haydaladigan suv NKQ va ishlatish quvurlari oralig‘idan yuqori 
pakerga tо‘planadi, 4-chi mufta orqali pakerni markaziy kanaliga kiradi, undan keyin 
6-chi NKQ orqali pastki pakerga, undan keyin esa mahsuldor qatlamga uzatiladi. 
Yuqori qatlamdan neftni qazib olish uchun paker korpusidagi kanaldan foydalaniladi. 
Xalqa fazosi, paker о‘zagi va markaziy quvurcha NKQ bilan tushirilgan chuqurlik 
shtangali nasos qabuli orqali neft yer yuzasiga chiqariladi.
Kirgizmali chuqurlik nasosi bilan jihozlangan quduqda yer osti ta’mirlash 
ishlari amalga oshirishda, pastki qatlamga suv haydash jarayoni tо‘xtatilmaydi. Kо‘p 
qatlamli gaz konlarini ishlatishda alohida qatlamlarni ishlatish gazlarni sifatini har 
xilligi va qatlam bosimini har xilligi sababli kо‘p marta alohida ishlatishga tо‘g‘ri 
keladi. Qatlamlarni bittasida oltingugurt miqdorini kо‘p bо‘lishi, boshqasiga esa 
vodorod sulfitni kо‘p bо‘lishi sababli alohida ishlatishga tо‘g‘ri keladi.
Gaz qatlamli quduqlarni alohida ishlatishda “favvora-favvora” sxemasidan 
foydalaniladi. Bir vaqtda alohida ikkita qatlamni bitta quduq bilan ishlatishda
yuqoridagi jihozlash variantlaridan tashqari har xil sharoitlarda ishlatish uchun boshqa 
modifikatsiyalar ham mavjuddir.