O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti gidrotеxnikaga kirish

8.3. Nasos stantsiyalari haqida umumiy ma‘lumotlar

Nasoslar yordamida suv iste‘molchisi yoki foydalanuvchilariga suv yetkazib berishni ta‘minlaydigan gidrotexnika inshootlari va jihozlari majmuiga nasos stantsiyasi (NS) deyiladi. Qo’llanilishi bo’yicha ular statsionar (qo’zg’almas) yoki ko’chma bo’lishi mumkin. Suv haydash qobiliyati (Q) va napori (Н) bo’yicha ular quyidagi guruhlarga bo’linadi:

Suv sarfi «Q» bo’yicha:
1. Kichik nasos stantsiyalari ( Q < 10 m³/s )
2. O’rta NS ( Q = 11 – 50 m³/s )
3. Yirik NS ( Q = 51 – 100 m³/s )
4. Noyob NS ( Q > 100 m³/s )
Napor «Н» bo’yicha:
1. Past naporli – Н < 20 m
2. O’rta naporli – Н = 21 – 60 m
3. Yuqori naporli - Н > 60 m.
Nasos stantsiyasi tarkibiga umumiy holda quyidagi inshootlar va asosiy qurilmalar kirishi mumkin: suv olish inshooti, suv uzatish inshooti, avankamera, suv qabul qilish inshooti, so’rish quvurlari, nasos stantsiyasi binosi, bosimli quvurlar, suv chiqarish inshooti, bosim havzasi, suv olib ketish kanali.
Nasos stantsiyasining asosiy jihozi – nasoslar elekt yoki ichki yonuv dvigatellari yordamida ishlatilishi mumkin. Hozirgi paytda asosan elektr dvigatelli markazdan qochma va o’qiy nasoslar ko’proq ishlatiladi.
Nasos stantsiyalari suv sarfi va sifatini nazorat qiluvchi gidrotexnik qurilmalar bilan ham ta‘minlanadi. Ularga zatvorlar, oqiziqlarni ushlab qoluvchi panjaralar, to’rlar va boshqalar kiradi. O’rta, yirik va noyob zamonaviy nasos stantsiyalarida avtomatika elementlari ham mavjud bo’ladi.
Nasos stantsiyasi binosining planda joylashuviga ko’ra NS suv o’zani qirg’og’ida yoki derivatsion kanalga bog’langan holda o’zandan uzoqda barpo etiladigan turlarga bo’linadi.
Balandlik ko’rsatkichlari bo’yicha NS yer ustida, yer ostida yoki yerga yarim kirgan holda joylashuvi mumkin.


8.4. Nasos stantsiyalarining tarkibiy qismlari


Suv olish inshooti nasosga olinadigan suv sarfini kafolatlash uchun barpo etiladi. Bu inshoot odatda zatvorlar bilan ta‘minlanadi. Bundan tashqari suv olish inshootida oqiziqlar va baliqlarni nasoslarga o’tkazmaydigan qurilmalar ham bo’lishi lozim.